Ishlab chiqaruvchi kuchlar va ijtimoiy mehnat taqsimotining rivojlanishi natijasida Fransiyada yagona ichki bozorning bosqichma-bosqich shakllanishi feodal davlatni markazlashtirishning iqtisodiy sharti edi. 13-asrning oxiriga kelib, qirollik domeni allaqachon Frantsiya hududining katta qismini qamrab olgan. Bu vaqtda hukmronlik qilgan saroy yilnomachilari uni shunday atashgan, chiroyli Filipp IV (1285-1314) o’zidan oldingilarning siyosatini davom ettirgan va o’z mulkini yanada ko’paytirishga harakat qilgan. Dynastik nikoh natijasida 12-asrdan beri o’zining yarmarkalari bilan mashhur bo’lgan boy va keng Shampan grafligi qirollik domeniga birlashtirildi. Biroq, Filipp IV ning qirollik domenini shimoldagi so’nggi mustaqil okrug bo’lgan Flandriyaga kengaytirishga urinishi muvaffaqiyatsizlikka uchradi.
Bu vaqtda Flandriyada jun to’qish hunarmandchiligi juda rivojlangan va u o’zini jun bilan ta’minlagan Angliya bilan bevosita bog’langan. Shuning uchun Flamand shahar hunarmandlari frantsuz qirolining hokimiyatiga umuman bo’ysunishni xohlamadilar, uning foydasiga qo’shimcha og’ir soliqlar to’lashni xohlamadilar va buni o’z mamlakatlarining iqtisodiy rivojlanishiga bevosita to’siq sifatida qaradilar. Tez orada Flandriyadagi frantsuzlarning ishg’olchi armiyasiga qarshi ochiq qo’zg’olon ko’tarildi, u Bryugge shahrida boshlangan va “Flamandlar” yoki “Bryugge Matins” (1302) nomi bilan tanilgan. Qo’zg’olonga oddiy to’quvchi Per Koning boshchilik qildi. Erta tongda qo’zg’olonchilar frantsuz otryadiga hujum qilib, uni butunlay yo’q qilishdi.
Bryuggedagi qo’zg’olon Flandriyaning boshqa shaharlarida qo’zg’olonlarga sabab bo’ldi, natijada fransuz qo’shinlari yo’q qilindi yoki quvg’in qilindi, Filipp IV Flandriyaga yangi qo’shinlarni yuborishga majbur bo’ldi, ular Courtrai jangida Flandriya to’quvchilarining otryadlari bilan uchrashdilar. o’sha 1302 yilda va butunlay mag’lubiyatga uchradilar. O’lgan frantsuz ritsarlaridan olingan yuzlab juft zarhal shporlarni shaharliklar g’alaba kubogi sifatida bitta katta qoziqqa yig’ishdi va jangning o’zi “Shporlar jangi” deb nomlandi.
Shundan so’ng, frantsuz qo’shinlari nihoyat Flandriyaning barcha shaharlaridan haydab chiqarildi, uning kichik bir qismi Frantsiya qirolligiga qo’shilganidan tashqari. Shahar hunarmandlarining fransuz feodallari ustidan qozongan bu g‘alabasi natijasida Flandriya deyarli mustaqil bo‘lib qoldi. Biroq, Flandriya uchun kurash Frantsiya va Angliya o’rtasida yuz yillik urush deb nomlangan bir qator harbiy to’qnashuvlarning sabablaridan biri edi.
Fransiyani birlashtirish uchun kurashayotganda qirol hukumati pulga juda muhtoj edi. U ularni turli yo’llar bilan oldi: shaharlardan qarz oldi, keyin esa bu qarzlarni doimiy soliqlarga aylantirdi; feodallarga harbiy xizmatni sotib olishga ruxsat berdi; tangani buzdi, undagi oltin miqdorini kamaytirdi, buning natijasida Filipp IV xalqdan “soxta qirol” laqabini oldi, Templar ordenidan ko’plab qarzlar oldi va hokazo. Ammo baribir pul etarli emas edi va Filipp. IV frantsuz ruhoniylarining daromadlariga e’tibor qaratdi, unga Rim papasining ruxsatisiz soliqlar kiritdi. Ikkinchisi bu yangilik bilan murosaga kelishni istamadi, chunki bu papa daromadini kamaytirdi va o’z qarorida qat’iyatli bo’lgan Filipp IVni chetlatib yubordi. O’sha davrda papa bonifatsi VIII bo’lib, u papalikning reaktsion teokratik dasturining izchil namoyandasi bo’lib, u feodal jihatdan tarqoq davlatlarning birlashishiga yo’l qo’ymaslik uchun bor kuchini sarflagan va butun dunyoda papa kuriyasining oliy hokimiyatini o’rnatishga intilgan.
Ruandagi Adliya saroyi. 15-asr oxiri
Ammo Frantsiyadagi qirollik hokimiyati siyosiy voqealarda ma’lum bir rol o’ynagan kunlar allaqachon o’tdi va ular cherkovni o’z maqsadlari uchun ishlatishi mumkin bo’lgan feodallarning qo’zg’olonidan qo’rqmaydilar. Rim papasining maktubini Fransiyaga olib ketayotgan papa legati (elchisi) qo‘lga olinib, qirolning buyrug‘i bilan qamoqqa tashlangan. 1303-yil iyun oyida qirol saroyiga fransuz ruhoniylari va dunyoviy feodallarining yirik vakillari yig‘ilib, Bonifas VIII ga qarshi qaratilgan va uni turli jinoyatlarda ayblovchi maxsus qaror qabul qildilar. Keyin frantsuz qirolining vakillari Italiyaga yuborilib, papani qo’lga olib, uni har xil haqoratlarga duchor qilishdi.
Ko’p o’tmay, Boniface VIII vafot etdi. Uning bevosita vorisi vafotidan so’ng, kardinallar frantsuz qirolining bosimi ostida yangi papani, tug’ilishidan frantsuz bo’lgan Klement V ni sayladilar. Papalik qarorgohi Rimdan Frantsiyaga, Avinyon shahriga ko’chirildi, u erda papa kuriyasi taxminan 70 yil – 1309 yildan 1377 yilgacha bo’lgan. frantsuz qirolining itoatkor asbobi.