3—4-asrlardan Gʻarbiy Gruziya. laz qabilasi nomidan Lazika deb atala boshlaydi. Qadimgi «Kolxi» nomi yo’qoladi. Mamlakat asosan yunon-rum adabiyotida Lazika deb ataladi. Mahalliy aholi uni Egrisi deb atashgan. Bu nom bir qancha qoʻshni tillarga, shuningdek, qadimgi gruzin adabiyotiga oʻtgan; shuning uchun qabila nomi «Mingreliyaliklar» («m-egr-eli»).
Yuqorida aytib o’tilganidek, I-II asrlarda. Kolxida hududida turli mahalliy knyazliklar mavjud edi. Ular orasida 2—3-asrlardan. Laz knyazligi ayniqsa ko’zga tashlanadi. Uning markazi uzum va mevali daraxtlarga boy unumdor Rion pasttekisligi edi. Bu Kolxidaning eng boy qismi edi, bu Laz knyazligining yuksalishini tushuntiradi. Ularning mamlakatida koʻplab shaharlar boʻlgan: Vard-Tsixe (Rodopolis), Kutaisi va boshqalar. Poytaxti Tekxuri daryosi boʻyidagi Tsixe-Godji shahri (yunonlar orasida Arxeopol) boʻlgan; uning keng xarobalari bugungi kungacha saqlanib qolgan. Markazi Fasis porti boʻlgan dengiz savdosi mamlakat iqtisodiyotida katta oʻrin tutgan. Dengiz savdosi ham Kolxida va Rim imperiyasining sharqiy viloyatlari oʻrtasidagi madaniy aloqalarning rivojlanishiga hissa qoʻshgan.
4-asrda. Laz podshosi atrofdagi qabilalarni o’ziga bo’ysundiradi. IV asrning ikkinchi yarmida. uning qudratini Abxaziya hududida yashagan apsillar va abasjlar, asr oxirida esa svanlar tan olgan. Bu qabilalar oʻz odatlari boʻyicha yashashda davom etib, irsiy podshohlar tomonidan boshqarilgan. Shunday qilib, butun G’arbiy Gruziyani qamrab olgan Lazika qirolligi paydo bo’ldi. U shimolda Abxaziyadagi Bzibi darasidan janubda Adjaristongacha choʻzilgan. Sharqda Lazika Kartli bilan chegaradosh.
3-asrda imperiya inqirozi davrida mahalliy aholining qarshilik koʻrsatishi natijasida Kolxidada Rim hokimiyati quladi. 3-asr oʻrtalarida. Kolxida imperiyaning Kichik Osiyo va Bolqon hududlari bilan bir qatorda Shimoliy Qoradengiz qabilalarining bosqinlari qurboni bo’ldi, ular orasida Gotlar muhim rol o’ynadi.
Rim imperiyasi kuchini tiklagandan so’ng, 3-asr oxiridan Lazica. unga qaram saltanatga aylandi. Ba’zida bu qaramlik harbiy ittifoq bilan chegaralangan (imperiya uchun alohida ahamiyatga ega bo’lgan qirolning Kavkazning Lazika tog’ dovonlarini himoya qilishi edi), ba’zida u Lazika soliq to’laganida va Rim garnizonlari tomonidan qattiqroq tus olgan. shaharlarda joylashgan. Shu sababli, Lazika qirollari doimo Rim hukmronligidan xalos bo’lishga intilib, ko’zlarini shimoliy «varvarlar» ga va yordam olishga umid qilgan Sosaniy Eroniga qaratdilar. III-IV asrlarda Lazikaning ijtimoiy rivojlanishi. aftidan, ilk feodal munosabatlarining shakllanishi bilan tavsiflanadi. VI asrning Vizantiya tarixchisi. Agatius lazlar haqida ular endi “varvarlar” emasligini, ular rivojlangan davlatchilik va qonun-tartibotni oʻrnatganligini aytadi. Ilk Lazikaning ijtimoiy tuzilishi manbalarning etishmasligi tufayli kam ma’lum. Biroq, taxmin qilish mumkinki, Lazika Kartlidan ancha orqada edi.
Xristianlik Lazikaga juda erta kirib kela boshladi. U dastlab asosan qirg’oqbo’yi shaharlarining ellin va ellinlashgan aholisi orasida tarqaldi. 4-asr boshlarida. episkoplar boshchiligida allaqachon muhim xristian jamoalari mavjud edi. Pitiunts yepiskopi Stratofil Nikea kengashida ishtirok etdi. Keyinchalik (IV-VI asrlarda) xristianlik Lazika va Kartlidan kirib kela boshladi. Biroq, lazlarning o’zlari orasida, ularning hayotida ibtidoiy jamoa tuzumining muhim qoldiqlari mavjudligi sababli u sekinroq tarqaldi, chunki xristianlik faqat keyinroq (VI asrda) Lazikaning davlat diniga aylandi. Garchi bu davrda gruzin tilining Mingrel, Laz va boshqa ba’zi dialektlari, shuningdek, abxaz tili hali o’z yozma tiliga ega bo’lmagan bo’lsa-da, Lazika shaharlari, ayniqsa qirg’oqbo’yi shaharlari allaqachon qizg’in madaniy hayot kechirgan. 4-asrda. Lazikada Rim imperiyasi maktablariga oʻxshash oliy ritorika maktabi mavjud edi; u yerda grammatika, ritorika va falsafani oʻqitish yunon tilida olib borilgan; shu qadar shuhrat qozonganki, u yerda mahalliy aholi bilan bir qatorda Rim imperiyasining sharqiy viloyatlaridan kelgan yoshlar ham ta’lim olgan. Kartli bilan aloqalar kuchaygani sari Sharqiy gruzin shevalaridan biri – Kartli (kartalin) negizida shakllangan gruzin adabiy tili, Lazikada gruzin yozuvi tarqala boshladi.