Silla 8-asrda.
Koreyada yerga davlat feodal mulkining o`rnatilishi u yerda markazlashgan boshqaruvga ega davlatning shakllanishiga olib keldi. Koreyadagi bunday davlat VII asrning ikkinchi yarmida birlashgan Silla qirolligiga aylandi. deyarli butun yarim orolning hududi. Shu vaqtdan boshlab mamlakatning iqtisodiy va madaniy yuksalishi boshlandi, u VIII asrgacha davom etdi.
Silla davlatining gullab-yashnashiga Tan imperiyasi bilan jonli aloqalarning oʻrnatilishi yordam berdi. 8-asr davomida. Deyarli har yili Xitoyga ko’plab elchixonalar yuborilgan, ular orasida zodagon oilalardan bo’lgan yoshlar ham bor edi. Ular uzoq vaqt Xitoyda qolib, u yerda ta’lim oldilar va tan urf-odatlarini o‘rgandilar. Uyga qaytib, ular o’zlari bilan Xitoy kitoblari va san’at buyumlarini olib kelishdi. Rasmiylarga aylanib, ular Xitoyda ko’rgan boshqaruv shakllarini takrorlashga harakat qildilar va Xitoy urf-odatlarini o’z mamlakatlariga o’tkazdilar. Buddist rohiblar ham Koreya elchixonalari bilan sayohat qilib, Xitoy monastirlarida diniy ta’lim olishgan. Ular orasida Hindistonga yetib kelganlar ham bor edi. 8-asr boshlarida. Rohib Xe Chjuo Hindistonga va xalifalik mamlakatlariga Xitoy orqali kirib borgan. Uning eslatmalarining bir qismi – «Beshta Hindiston qirolligiga tashrif buyurish haqidagi ertak» – saqlanib qolgan va bu mamlakatlarning o’sha davrdagi holati haqida yaxshi ma’lumot manbai bo’lib xizmat qiladi.
Qabrning devor rasmi (Janubiy Pxenyan viloyati). VII asr
Koreyalik savdogarlar ham doimiy ravishda Xitoyga sayohat qilishgan. Ularning odatiy yo’li Sariq dengiz orqali o’tgan va asosiy savdo joylari hozirgi Shandun viloyatidagi Chishan va Chuzhou edi. U yerda hatto maxsus Koreatownlar ham bor edi. U yerdan koreys savdogarlari Xitoy qirg’oqlari bo’ylab sayohat qilishdi. Ular o’z mamlakatlaridan oltin, kumush, dorivor jenshen va muhr terilarini eksport qilganlar, lekin Koreyaga asosan mato, qog’oz va kitoblarni olib kelishgan. Yaponiya bilan ham aloqalar saqlanib qolgan, ammo u qadar qizg’in emas edi. 799 yildan keyin Yaponiyaga va Yaponiyadan elchixonalar butunlay to’xtadi. Buning sababi yapon feodallarining Koreya qirg’oqlariga davriy va tez-tez bosqinlari bo’lib, ba’zan Koreya uchun juda xavfli edi. Masalan, 731 yilda, Koreya manbalariga ko’ra, reydlardan birida 300 tagacha yapon kemalari qatnashgan.
Ajratish tizimining pasayishi va Silla davlatining qulashi
Silladagi taqsimot tizimi Tan imperiyasidagi kabi taqdirga duch keldi: feodalizmning keyingi rivojlanishi feodal mulkini mustahkamlash yo’lidan bordi. Buning belgilari 9-asrning boshlarida allaqachon aniqlangan. Davlat ulushlaridan foydalanish irsiy xususiyatga ega bo’lib, yerni alohida feodallar mulkida ta’minladi. Monastir yerlari ham doimiy foydalanishda, ya’ni haqiqiy mulkda hisoblangan. O’z erlarini himoya qilish uchun mulk egalari o’zlarining qurolli otryadlarini yaratishga kirishdilar, ular ham bir-birlari bilan kurashishlari kerak edi, chunki egaliklarning ko’payishi nafaqat davlatga tegishli erlarni o’zlashtirish, balki o’zlashtirish orqali ham sodir bo’ldi. yerlarni boshqa feodallardan tortib olish orqali. Mamlakatda 9-asrda. Feodallarning o’zaro nizolari to’xtamadi. Dehqonlar o’rtasida doimiy tartibsizliklar, ayniqsa 9-asr oxirida muhim ahamiyatga ega edi.
Bu voqealar paytida mamlakatning davlat birligi vaqtinchalik uzildi. 9-asr oxirida. yarim orolning janubi-g’arbiy qismida, sobiq Baekje davlati yerlarida, sobiq Koguryo erlarida «Ikkinchi Baekje» paydo bo’ldi, «Ikkinchi Goguryo» yoki Taebong deb nomlangan yana bir mustaqil mulk tashkil topdi. Poytaxt atrofidagi kichik bir hudud Silla hukmronligi ostida qoldi.
X-XII asrlarda Goryeo qirolligi.
Davlat birligi faqat 10-asr boshlarida tiklandi. Taebong davlatining harbiy boshliqlaridan biri Van Gon ismli hukmdorni 918-yilda o‘ldirib, uning o‘rnini egalladi. 935 yilda Silla hukmdori Van Gonga bo’ysundi, u o’sha paytdan boshlab viloyat feodallaridan biriga aylandi va 936 yilda «Ikkinchi Baekje» ning mustaqil mavjudligi to’xtadi. Qayta tiklangan Koreya davlati Koryo nomini oldi ( Bu nomdan Yevropada umumiy qabul qilingan “Koreya” nomi kelib chiqqan ). Uning poytaxti Songdo shahri, hozirgi Keson shahri edi.
Arslon Pagoda. VIII-IX asrlar
Van Gon o’zining muvaffaqiyati uchun ma’lum darajada dehqonlarga nisbatan qo’llagan taktikasi tufayli qarzdor edi. Yangi hududni egallab, u dehqonlardan barcha qarzlar va soliqlarni olib tashlashni e’lon qildi, bu esa aholining qo’llab-quvvatlanishini ta’minladi. Albatta, bu vosita faqat kurash paytida, hokimiyatni mustahkamlash haqida g’amxo’rlik qilish kerak bo’lganda foydalanilgan. Keyinchalik feodal ekspluatatsiyasi yana dehqonlar zimmasiga tushdi. Mamlakatning siyosiy birligini tiklash asosan nominal xarakterga ega edi, chunki Koreyada feodal nizolar to’xtamadi va mahalliy feodallar markaziy hokimiyat bilan hisob-kitob qilishni xohlamadilar.
Koreys xalqining xitoylar bilan oʻrnatgan uzoq yillik tarixiy aloqalari oʻz tashqi siyosatida Koryo hukmdorlari Song imperiyasi tomonidan yoʻnaltirilganligini aniqladi. Xitoy bilan ittifoqda bo’lish zarurati, shuningdek, Song imperiyasiga ham, Koryoga ham tahdid solgan xitanlarning umumiy xavfi bilan bog’liq edi. 926-yilda xitanlar Koryoga qoʻshni boʻlgan Manchjur davlati Boxayni magʻlub etib, yarim orol chegaralariga yaqinlashdilar. Xitanlarning diqqati Xitoydagi tajovuzkor yurishlari bilan band bo’lsa-da, Koreda ular o’zlarini nisbatan xotirjam his qildilar. Ammo Shimoliy Xitoyda xitanlarning mavqei mustahkamlangach, ular Goryoga qarshi chiqishdi.
1010 yilda Xitan qo’shinlari Amnokkan (Yalu) daryosidan o’tib, Koreya yarim oroliga bostirib kirishdi. 1011 yilda ular Koryo poytaxtini egallab olishdi. Ammo aholi bunga chidashni xohlamadi. Bosqinchilarga qarshi kurashni Koryoning qolgan harbiy kuchlari va asosan oʻz qoʻshinlarini tuzgan omma olib bordi. 1018 yilda Koreya qo’mondoni Kay Gam Chjan ushbu qo’shinlar tomonidan qo’llab-quvvatlanib, kitanlarni mag’lub etishga va ularni tark etishga majbur qilishga muvaffaq bo’ldi. Kitanlar bilan tinchlik o’rnatildi, ammo bundan keyin ham xitanlar Koreyaga bir necha marta bostirib kirishdi. 1125 yilda Liao Xitan shohligi Jurchenlar va Song imperiyasining hujumlari ostida quladi. Goryeo hukmdorlari o’zlarini Jinning Jurchen davlatining vassallari deb tan olishga majbur bo’ldilar va unga soliq to’lashga va’da berishdi.
Bu vaqtda Goryeo ichida katta miqdordagi er va moddiy boyliklarga ega bo’lgan Buddist cherkovining ta’siri sezilarli darajada o’sib bordi. Goryeo hukmdorlari birinchi navbatda Buddist cherkovida o’z kuchlarini mustahkamlashda ittifoqchi topdilar, chunki Buddist cherkovi ommaga itoat qilishni o’rgatgan. Shu bilan birga, cherkovning uzluksiz o’sib borayotgan qudrati dunyoviy feodallarning noroziligiga sabab bo’ldi. Dastlab qirol hokimiyati bilan dunyoviy feodallarning cherkov bilan toʻqnashuvlari, keyinroq buddist ruhoniylar taʼsiriga tushib qolgan dunyoviy feodallar bilan qirol hokimiyati oʻrtasidagi kurash boshlandi.
Bunday ichki nizolardan eng ko’p dehqonlar jabr ko’rdi, chunki feodallarning kurashi har doim har xil undirishlarning ko’payishiga olib keldi. Shuning uchun dehqonlar o’z otryadlarini tuzib, feodallarga qarshi ham dunyoviy, ham ma’naviy kurash olib bordilar. Ba’zida dehqonlar hatto alohida shaharlarni ham egallashga muvaffaq bo’lishdi. Xalq ommasining harakati hukmron sinfni bir muddat birlashishga va o‘z kuchlarini dehqonlar harakatiga qarshi qaratishga majbur qildi. Dehqonlar qo’zg’olonlari bostirildi, ammo dehqonlarga qarshi qonli qatag’onlar cheksiz feodal nizolar tufayli allaqachon zaiflashgan Goryeo qirolligining qudratiga putur etkazdi.
8-12-asrlarda Koreya madaniyati.
VIII-XII asrlarda. Koreyada amaliy san’at rivojlandi. Koreyaga qo’shni barcha mamlakatlarda Silla ustalari tomonidan yasalgan nefrit zargarlik buyumlari qadrlangan. Silla davridan ajoyib buyumlar saqlanib qolgan: oltin toj, bilaguzuklar, qilichlar, metall kamarlar va metall bezaklar bilan bezatilgan egarlar. Koryo davri chinni ishlab chiqarishning gullab-yashnashi bilan ajralib turardi. Koreyada kitob nashriyotini rivojlantirish alohida e’tiborga loyiqdir. 991 yilda Segyen shahrida (zamonaviy Pxenyan) kitoblarni, asosan, buddizm asarlarini, shuningdek, tarixiy xronikalarni – o’sha paytda ham qo’lyozma shaklida nashr etish uchun davlat muassasasi tashkil etildi. 1022 yildan boshlab Koreyada taxtalardan (yog’ochdan) bosib chiqarish keng tarqaldi va 1232 yildan boshlab metall turi allaqachon qo’llanila boshlandi.