12-asrdan boshlab Norvegiya qirollariga bo’ysungan Islandiya 16-asrda tobora kuchayib bordi. Daniya ta’siri ostida. Yuqori amaldorlar va cherkov vazirlari daniyaliklardan yollangan. 16-asr islohoti Norvegiyaning siyosiy avtonomiyasining keyinchalik tugatilishi bilan birga, u islandiyaliklar mustaqilligining so’nggi qoldiqlarini yo’q qilishga yordam berdi, garchi qadimgi sud-qonun chiqaruvchi assambleya – Althing o’z faoliyatini davom ettirgan. Orolning so’nggi katolik episkopi Jon Arason o’zini Daniya hukumatiga qarshi (1550) muxolifatning boshida topdi va o’g’illari bilan birga qatl etildi. Bu qatl oroldagi barcha daniyaliklar bilan muomala qilgan islandiyaliklarning g’azabiga turtki bo’ldi (1551). Biroq, Xristian III ning jazo ekspeditsiyasi uchun kichik mamlakatda «tartibni» tiklash qiyin emas edi. 1567-yilda island dehqonlaridan qurol-aslaha tortib olindi va ular uzoq vaqt chet el hukmronligi bilan kelishishga majbur boʻldilar. XVI-XVII asrlarda. Daniya bilan iqtisodiy aloqalar ham mustahkamlandi, Ganza shaharlari bilan savdo-sotiq asta-sekin to’xtadi, nemislar o’rniga Daniya monopolistik savdogarlari keldi.
Islandiyaning asosiy aholisi chorvadorlar bo’lib, ular yerning merosxo’rlari yoki muddatli ijarachilari bo’lgan, oliy mulk Daniya qirollariga tegishli edi.
Cherkov yerlarining islohoti va sekulyarizatsiyasidan keyin toj oroldagi eng yirik yer egasiga aylandi, soliqlar va davlat bojlari esa Islandiyada feodal rentasining asosiy shakliga aylandi. Barcha shimoliy mamlakatlar ichida feodalizm Islandiyada eng kam ildiz otgan.
XVI-XVII asrlarda. Islandiya xalqi ham tabiiy ofatlardan – hosil yetishmasligi, epidemiyalar, vulqon otilishidan qattiq aziyat chekdi. Zamonaviy davr boshida Islandiya ko’p jihatdan Shimoliy Evropadagi eng qoloq hudud edi.
6. Skandinaviya mamlakatlari madaniyati
O’rta asrlarning oxirlarida Skandinaviya mamlakatlari madaniyatida ikkita oqim mavjud edi: feodalgacha bo’lgan davrning qadimiy an’analari bilan sug’orilgan asl dehqon oqimi (Ammo Daniyada yo’qolgan) va dvoryan-burger, chuqur singdirilgan. xorijiy ta’sirlar. Xalq anʼanalarining eng qimmatli boyliklari yogʻoch meʼmorchiligi, yogʻoch oʻymakorligi, ogʻzaki adabiyot sohasida esa dostonlar, qoʻshiqlar, ertaklar boʻlgan. Norvegiyada dehqonlar yagona, Islandiya va Finlyandiyada esa feodallar davrida o’z xalqlari tilining asosiy saqlovchisi bo’lib chiqdi. Dvoryanlar va burgerlarning ehtiyojlari va didlarini aks ettiruvchi madaniyatning tabiati boshqacha edi. Bu sinflar nafaqat boshqa Evropa davlatlarining sud va shahar dunyosi bilan chambarchas bog’liq edi, balki doimiy ravishda u yerdan kelgan odamlar bilan to’ldirildi. Uzoq vaqt davomida Bergen ko’chalarida nemis nutqi, Goteborg ko’chalarida golland nutqi ustunlik qildi. 16—17-asrlar Skandinaviya xalqlarining maʼnaviy hayotida italyan rassomlari va frantsuz meʼmorlari, nemis ilohiyotshunoslari va golland olimlari oʻchmas iz qoldirgan boʻlsa, ajabmas.
Madaniy jihatdan, o’rganilayotgan davrdagi Skandinaviya mamlakatlari orasida ustunlik, shubhasiz, Daniyaga tegishli edi. XVI-XVII asrlar oxirida. Daniya olimlari Yevropa shon-shuhratiga sazovor bo’lishdi – anatomist Bartolin Elder va ayniqsa mashhur astronom Tycho Brahe (1546-1601). Uraniborg rasadxonasi o’sha paytda Evropaning eng yaxshisi bo’lgan, bir vaqtlar Daniyaning ilmiy markazi edi. Zodagon monarxiyaning gullab-yashnashi Xristian IV davrida (Daniya Uyg’onish davri deb ataladigan) muhtasham saroylar va qasrlar qurilishida o’z aksini topdi. Garchi milliy madaniyat rivoji uchun nihoyatda muhim boʻlsa-da, 16—17-asrlardagi Daniya nasriy va shoirlarining asarlari kam maʼlum. Islohot Daniya uchun, Shvetsiya uchun ham madaniy jihatdan juda samarali bo’ldi. Injil tarjimalari ikki mamlakat adabiy tillarining rivojlanishida katta rol o’ynadi. Protestantizmning sof diniy sheʼriyati bilan bir qatorda 16—17-asrlarda Daniyada. Insonparvarlik g‘oyalari ham tarqaldi, ular mamlakat tili va tarixini o‘rganishga muhim turtki bo‘ldi (masalan, tarixchi Vedel asarlari).
Shvetsiyada 16-asrning eng yirik yozuvchisi. bu mamlakatdagi islohotning asosiy figurasi Olaus Petri (1493–1552) edi. Uning «Shved yilnomasi» ayniqsa qimmatlidir – mamlakat tarixiga oid eng qadimgi asar. Shved adabiyoti va ayniqsa 17-asr tarixshunosligi uchun. O’z mamlakatining insoniyat tarixi va madaniyatidagi o’rnini haddan tashqari oshirib yuborish shundan dalolat beradi – bu shved «buyuk kuch» ning aniq natijasidir. She’riyat asosan saroyga aylangan. Unda klassik shakllar keng tarqalgan. 17-asrning birinchi yarmiga kelib. shved tarixiy dramaturgiyasi va dunyoviy sheʼriyatining paydo boʻlishiga ishora qiladi. Dvoryanlarning «Oltin davri» barokko uslubidagi qurilish faolligi bilan ajralib turdi. Rassomlar va bastakorlar, Daniyada bo’lgani kabi, asosan qirollik saroyida ijod qilganlar va asosan chet elliklar edi. Buyuk frantsuz ratsionalisti Dekart Shvetsiyaga ko’chib o’tib, Shvetsiya qirolichasi Kristinaning doimiy suhbatdoshi, ehtimol o’z davrining eng ma’lumotli ayoli edi.
Norvegiyadagi siyosiy tanazzul, yuqorida aytib o’tilganidek, uning madaniyatiga ta’sir qildi. Agar Daniya va Shvetsiyada birinchi universitetlar 15-asr oxirida tashkil etilgan bo’lsa, Norvegiyada bu faqat 19-asrda sodir bo’lgan. (garchi boy norvegiyalik yoshlar Daniyada o’qish imkoniga ega bo’lsalar ham). Rassomlik, asosan, cherkov tabiatiga ega bo’lishda davom etdi. Arxitekturada yog’och asosiy qurilish materiali bo’lib qoldi. Norveg gumanistlari tomonidan qadimiy tarixiy va adabiy yodgorliklarning nashr etilishi norveglarning milliy o’ziga xosligi uchun katta ahamiyatga ega edi. XVI-XVII asrlar oxirida. Norvegiyada allaqachon o’z olimlari bor edi, garchi ular daniya yoki lotin tillarida yozgan bo’lsalar ham (Klaussen, Norvegiya tavsifi muallifi, 1614 yilda vafot etgan) va shoirlar – diniy liriklar. Shunga qaramay, norvegiyaliklar hali islandiyaliklar va finlarda bo’lmaganidek, haqiqiy milliy madaniyatga ega emas edilar. Daniya va Shvetsiyada allaqachon rivojlangan o’rta asr millatlarini burjua xalqlariga aylantirish jarayoni Shimoliyning siyosiy qaram xalqlari orasida endigina boshlangan edi.