Arab davlatini tashkil etishning zaruriy shartlari

Arabistonning siyosiy birlashuvining asosiy sharti sinflarning shakllanish jarayoni va qabilalar ichida ijtimoiy qarama-qarshiliklarning kuchayishi edi. Islom o’zining qattiq tavhidi va qabilaviy bo’linishidan qat’i nazar, barcha musulmonlarning «birodarligi»ni targ’ib qilishi bilan Arabistonni birlashtirish uchun juda mos mafkuraviy vosita bo’lib chiqdi. Shuning uchun islom tezda siyosiy kuchga aylandi: musulmon jamoasi Arabistonning siyosiy birlashuvining o‘zagiga aylandi. Lekin ziddiyatlar darhol musulmon jamiyatining o’zida paydo bo’ldi. Dehqonlar va ko’chmanchilar ommasi barcha musulmonlarning «birodarligi» haqidagi ta’limotni ijtimoiy tenglikni o’rnatish dasturi sifatida qabul qildilar va Makkaga qarshi yurishni talab qildilar, bu esa uni puldorlar va savdogarlar uyasi deb bilgan ijtimoiy quyi tabaqalar tomonidan nafratlanardi. Musulmon jamoasining olijanob elitasi, aksincha, Makkalik boy savdogarlar bilan murosa izladi.

Ayni paytda Makka zodagonlari ularning rahbarligida shakllanayotgan Arabistonning siyosiy birlashuvidan Makka manfaati yo‘lida foydalanish mumkinligini ko‘rib, musulmonlarga munosabatini sekin-asta o‘zgartirdi. Musulmon rahbarlari va Makka Quraysh boshlig’i, Umayya urug’idan bo’lgan eng boy qul egasi va savdogar Abu Sufyon o’rtasida yashirin muzokaralar boshlandi. Nihoyat, kelishuvga erishildi (630), bu kelishuvga ko‘ra, Makkaliklar Muhammadni payg‘ambar va Arabistonning siyosiy rahbari sifatida tan olishdi va Islomni qabul qilishga rozi bo‘lishdi. Shu bilan birga, sobiq Quraysh elitasi o’z ta’sirini saqlab qoldi. Ka’ba asosiy musulmonlar ibodatxonasiga aylantirildi va qabila xudolarining butlaridan tozalandi. Biroq, bosh farishta Jabroil tomonidan yerga olib kelingan «Xudoning in’omi» deb e’lon qilingan asosiy ziyoratgoh – «qora tosh» tashlab ketildi. Shunday qilib, Makka iqtisodiy ahamiyatini saqlab qolgan holda ziyoratgoh bo‘lib qoldi. 630 yil oxiriga kelib Arabistonning katta qismi Muhammadning hokimiyatini tan oldi.

Bu arab davlatining boshlanishi bo’lib, unda hukmron elita Makka va Madinaning quldorlari, “payg’ambarning sahobalari”, shuningdek, islomni qabul qilgan arab qabilalarining zodagonlariga aylandi. Kelajakda oʻtroq va koʻchmanchi arab qabilalarining yagona xalqqa birlashishi uchun baʼzi shartlar vujudga keldi: VII asrdan boshlab. Arablar – ko’chmanchi va o’troq – yagona hududga ega bo’lib, yagona arab tili rivojlanib borardi.

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan