Doro I ning tashqi siyosati

Fors xalq armiyasining qudratini saqlab qolishi, shuningdek, bosib olingan xalqlarning hukmron tabaqalari bilan yaqinlashishi Fors davlatini mustahkamlab, faol tashqi siyosatga oʻtish imkonini berdi. Doro hukmronligining dastlabki yillarida Shimoliy-Gʻarbiy Hindistonning bir qismi bosib olindi. Shu bilan birga, Egey arxipelagidagi orollar forslarga bo’ysundi.

Nakshirustem deb nomlangan «A» yozuvi Fors davlati tarkibiga kirgan mamlakatlar va xalqlar ro’yxatini beradi. Ulardan roʻyxatda oxirgi sanab oʻtilgan yettitasi miloddan avvalgi 517 yildan keyin Doro qoʻshinlari tomonidan bosib olingan. e. Ular orasida, eng avvalo, Orol dengizining sharqida yashagan massaget saklari bilan birlashtirilgan “dengizdan narigi saklar” nomlanadi. Xuddi shu yozuvda Frakiyani – Qora va Egey dengizlarini bog’laydigan bo’g’ozlarning g’arbiy qismida allaqachon Evropada yashagan xalqni forslar bosib olganligi haqidagi dalillar saqlanib qolgan. Bu xalq, Gerodotning so’zlariga ko’ra, o’z qabilalari o’rtasida yakdillik bilan «barcha xalqlardan yengilmas va kuchliroq bo’lar edi». Biroq, o’sha paytda Frakiya qabilalari o’rtasida yakdillik yo’q edi va shuning uchun Doro «dengiz ortidagi saklar» ga ergashib, fors yozuvlarida «Skudra» deb ataladigan Frakiyaga tobe davlatlar orasida qayd etishga muvaffaq bo’ldi. Keyin qo’mondon Doro Megabaz yunon shaharlarini bosib oldi. Egey dengizining shimoliy qirg’og’ida va shuning uchun «qalqon kiygan ioniyaliklar» ham Ahamoniylarga bo’ysunadigan xalqlar qatoriga kiritilgan. Egey dengizining Yevropa qirg’og’ida mustahkamlanib, Doro 514-513 yillarda o’z zimmasiga oldi. Hellespont va Frakiya orqali Shimoliy Qora dengiz mintaqasiga sayohat. Dunayni kesib o’tib, katta fors qo’shini skif dashtlariga kirdi. Skiflar Doroni otliq qo’shinlarining doimiy hujumlari bilan ta’qib qilishdi, ammo hal qiluvchi jangdan qochishdi. Yurt ichkarisiga chekinib, dushmanni o‘zlari bilan sudrab, yo‘l-yo‘lakay dashtga o‘t qo‘yib, quduqlarni to‘ldirishdi. Kuchlarini tugatgan forslar qo’shinning bir qismini Frakiyada qoldirib, orqaga qaytishga majbur bo’lishdi. Doroning boshiga tushgan muvaffaqiyatsizlik Fors davlatining harbiy hokimiyatiga katta putur yetkazdi.

500-yilda Kichik Osiyoning eng yirik yunon shaharlari Miletda qo’zg’olon ko’tarildi, uni Ioniyaning boshqa barcha shaharlari darhol qo’llab-quvvatladi. Fors himoyachilari hamma joyda isyonkor aholi tomonidan ag’darildi. Ulkan Fors kuchi bilan tengsiz kurashni kutgan qo’zg’olonchilar Yevropa yunonlariga yordam so’rab murojaat qilishdi. Ammo bu chaqiruvga faqat 20 ta kema jo‘natgan Afina va 5 ta kema jo‘natgan Evbeya orolidagi Eretriya shahrigina javob berdi. Yagona qo’mondonlikning yo’qligi va doimiy kelishmovchiliklarga qaramay, qo’zg’olonchilar dastlab muvaffaqiyatga erishdilar va hatto Kichik Osiyodagi fors satrapining qarorgohi Sardisni yo’q qilishga muvaffaq bo’lishdi. Ammo ko’p o’tmay forslar kuch to’pladilar, bir qator isyonchi shaharlarni egallab olishdi va 494 yilda Lada oroli yaqinidagi dengiz jangida yunonlarni butunlay mag’lub etishdi. O’sha yili forslar Miletni bosib olishdi. Uning aholisining aksariyati o’ldirilgan yoki qullikka sotilgan va shahar vayron bo’lgan. Bu yunonlarda kuchli taassurot qoldirdi. Afina teatrida Frinixning «Miletni egallash» tragediyasi qo’yilganda, tomoshabinlar yig’ladilar. Miletning taqdirini Kichik Osiyoning boshqa yunon shaharlari ham baham ko’rdi. 493-yil yoziga kelib qoʻzgʻolon butunlay tugadi. Bu qoʻzgʻolonning barbod boʻlishida forslarning son jihatdan ustunligidan tashqari, Ion aristokratiyasining xiyonatkor xatti-harakatlari ham maʼlum rol oʻynadi. Biroq, Ion qo’zg’oloni katta urush boshlanishiga sabab bo’ldi. Yevropalik greklarning qoʻzgʻolonchi ioniyaliklarga koʻrsatgan yordami oʻta ahamiyatsiz boʻlsa-da, Forsdagi hukmron doiralarga Bolqon yarim orolidagi yunon davlatlari bosib olingandan keyingina Kichik Osiyodagi oʻz mulklarini mustahkamlay olishlari maʼlum boʻldi. Shu vaqtdan boshlab Fors davlatining keyingi tarixi uchun ham, Yunoniston tarixi uchun ham katta ahamiyatga ega bo’lgan uzoq davom etgan yunon-fors urushlari boshlandi.

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan