G’arbiy Rim imperiyasining qulashi

V asrning ikkinchi yarmida. G’arbiy Rim imperiyasi allaqachon faqat Italiya mulklaridan iborat edi, chunki bu vaqtga kelib uning barcha sobiq viloyatlari (Britaniya, Galliya, Ispaniya va Afrika) undan ajralib chiqdi. Ammo G’arbiy Rim imperiyasi bu hududda uzoq vaqt yashay olmadi.

5-asr o’rtalarida. Gʻarbiy Rim imperiyasi hududiga oʻrnashib olgan gallo-rim aholisi va german qabilalari oʻzlarining yetakchisi Attila boshchiligidagi Galliyaga bostirib kirgan xunlar qoʻshinlari bilan toʻqnash kelishlariga toʻgʻri keldi. Bu vaqtga kelib, Attila bir qancha bosib olingan qabilalarni o’z ichiga olgan Pannoniyada markazga ega bo’lgan, juda nozik bo’lsa-da, keng qamrovli qabila ittifoqini yaratishga muvaffaq bo’ldi. Atillaning yurishlari yirtqich xarakterga ega edi. Ular dehqonchilikka oid xalqlarning iqtisodiy hayotini izdan chiqarib, ijtimoiy rivojlanishini kechiktirdi. Xunlar ekin ekilgan yerlarni oyoq osti qilgan, bog’larni kesib tashlagan, qishloq va shaharlarni yoqib yuborgan, aholisini o’ldiradi. Shuning uchun gallo-rimliklar tomonida Attilaga qarshi chiqqan vestgotlar, burgundiyaliklar va franklar katta chidamlilik ko’rsatdilar.

Raqiblar o’rtasidagi uchrashuv hozirgi Troya shahri (hozirgi Frantsiya shimoli-sharqida) yaqinida bo’lib o’tdi. Katalaun dalalari deb ataladigan bu jang (451) haqida VI asrda yashagan gotika tarixchisi Iordaniya quyidagilarni yozgan: “Jang bo’ladi – shafqatsiz va keng tarqalgan, dahshatli, umidsiz … Agar siz keksa odamlarning hikoyalariga ishonsangiz. , past qirg’oqlarda zikr etilgan daladan oqib o’tadigan oqim o’ldirilganlarning yaralaridan oqayotgan qondan keng toshib ketdi.

Galliyada yashovchi va Rim sarkardasi Aetsiy boshchiligida jang qilayotgan qabilalarning mardona qarshiligiga duch kelgan Attila oʻz qoʻshinlari bilan uning chegaralaridan chekinishga majbur boʻladi va koʻp oʻtmay vafot etadi. Hunlar tomonidan bosib olingan qabilalar (xususan, Ostrogot qabilasi) va qurol kuchi bilan ushlab turilgan Hunlar ittifoqi darhol qulab tushdi. Ammo xunlarga qarshi kurash Gʻarbiy Rim imperiyasining saqlanib qolgan qismidagi davlat apparatini yanada barbod qildi.

Gʻarbiy Rim imperiyasiga Shimoliy Afrikadan Italiyaga oʻtib, 455-yilda Rimni egallab olgan vandallar kuchli zarba berdi. Vandallar uni qattiq mag’lubiyatga uchratdilar, bunda ko’plab qimmatbaho madaniy yodgorliklar yo’qoldi. Shuning uchun ham oʻsha paytdan boshlab bosqinchilar tomonidan madaniy boyliklarni ommaviy va maʼnosiz yoʻq qilish vandalizm deb atala boshlandi.

476 yilda (bu yil Rim imperiyasining qulagan sanasi hisoblanadi) nemis harbiy boshliqlaridan biri, o‘sha paytda rimliklar xizmatida bo‘lgan Odoakr oxirgi Rim imperatori Romul Avgustulu taxtdan ag‘dargan. Odoaser Italiyani 17 yil boshqargan. Keyin u 493 yilda qirol Teodorik boshchiligida Apennin yarim orolida o’z qirolligiga asos solgan Ostrogotlar german qabilasi tomonidan bosib olindi. Markazi Ravennada joylashgan bu qirollik 555 yilgacha davom etdi.

Ravennadagi Teodorik maqbarasi. 519 atrofida qurilgan

Ravennadagi Teodorik maqbarasi. 519 atrofida qurilgan

Bu G’arbiy Rim imperiyasiga Germaniya bosqinlari va Rim qullari va koloniyalarining qul tuzumiga qarshi kurashlari tarixi.

Sobiq G’arbiy Rim imperiyasi hududida tashkil topgan «varvar» qirolliklarining har biri o’ziga xos xususiyatlarga ega edi. Biroq, bu shohliklarning barchasining asosi, shuningdek, ularning keyingi taqdiri bir xil edi. Bu “varvar” qirolliklarning barchasida u yoki bu darajada kechki Rim quldorlik jamiyatida (quldorlik ishlab chiqarish usulining parchalanishi bilan bog’liq holda) sodir bo’lgan jarayonlar o’rtasida o’zaro ta’sir mavjud edi. qadimgi nemislar jamiyatida sodir bo’lgan jarayonlar (ibtidoiy jamoa tuzumining parchalanishi bilan bog’liq). Bu jarayonlarning o‘zaro to‘qnashuvi va o‘zaro ta’siri jamiyatning jadal rivojlanishiga, ya’ni G‘arbda yangi, feodal tuzumning tezroq o‘rnatilishiga yordam berdi.

Qullar va koloniyalarning inqilobiy kurashi quldorlik tuzumini larzaga keltirdi, nemis qabilalarining g’alabalarini osonlashtirdi va shu bilan Rim jamiyatida vujudga kelgan feodalizm unsurlarining yanada rivojlanishiga yordam berdi. Germaniya istilolari qullar va koloniyalarning inqilobiy kurashini osonlashtirdi va o’z navbatida Rim davlati va quldorlik tartiblariga qattiq zarbalar berdi.

Shu bilan birga, Rim hududida joylashgan va Rim buyruqlari ta’sirida bo’lgan nemislarning o’zlari oldingi qabila tengligidan tobora uzoqlashib bordilar. Ibtidoiy jamoa munosabatlari oʻrnini boshqa tuzum egalladi, bu bir tomondan, nemis zodagonlarining oʻzidan yirik yer egalarining paydo boʻlishi (qullar va qaram kishilar mehnatidan foydalangan holda), ikkinchi tomondan, boʻysunish bilan tavsiflanadi. bu feodallashgan zodagonlarning qolgan qabila a’zolaridan (shaxsiy erkinlik va yerga nisbatan avvalgi huquqlaridan mahrum bo’lgan). Boshqacha aytganda, nemislar tomonidan bosib olingan Rim hududida feodal munosabatlarining yanada rivojlanishi va feodal davlatlarning shakllanishi sodir bo’ldi.

Gallo-Rim va boshqa provinsiya magnatlari, Romulus Avgustulning ag’darilishi Rim imperiyasining nominal mavjudligiga chek qo’yganida, tezda «varvarlar» bilan tinch munosabatlarga kirishdi. Ko’pgina provinsiya magnatlari katta er egaliklarini saqlab qolishga muvaffaq bo’lishdi va o’zlarining yuksak madaniyati, qonunlar va urf-odatlar haqidagi bilimlaridan foydalanib, «varvar» qirollarning kerakli maslahatchilariga aylanishdi. Asta-sekin magnatlar o’zlari «varvarlar» orasida paydo bo’lgan aristokratiya bilan qo’shilib, yangi jamiyatning hukmron sinfining bir qismiga aylandilar.

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan