Gippokrat qasamining to’liq matni sharh bilan
Gippokrat qasamyodi bizga mashhur rus va sovet psixiatri, psixologi, tibbiyot tarixchisi, 45 yil davomida Gippokrat asarlarini tarjima qilish bo’yicha mashaqqatli astsetik ish olib borgan professor Vladimir Ivanovich Rudnev tarjimasida aynan mana shu shaklda yetib keldi.
“Tabib Apollon, Asklepiy, Gigiya va Panatseya, barcha xudolar va ma’budalarni guvoh qilib, o‘z kuchim va tushunchamga ko‘ra quyidagi qasamni va yozma majburiyatni halol bajarishga qasamyod qilaman: ta’lim berganni hisobga olish. meni ota-onam bilan teng ravishda tibbiyot san’ati, u bilan farovonligimni baham ko’rish va kerak bo’lsa, uning ehtiyojlariga yordam berish; nasl-nasabini o‘z aka-uka deb bilsin, bu san’atni o‘rganmoqchi bo‘lsalar, ularni tekin va hech qanday shartnomasiz o‘rgatsinlar; Oʻgʻillaringizga, oʻqituvchingizning oʻgʻillariga va shogirdlariga koʻrsatmalarni, ogʻzaki darslarni va boshqa hamma narsani tibbiyot qonuni boʻyicha majburiyat va qasamyod bilan yetkazing, lekin boshqa yoʻq…” 2 .
Nima uchun bu xudolarga qasam ichiladi? Qadimgi Yunoniston mifologiyasida Apollon san’at va ilm-fan, jumladan, shifo homiysi edi; Asklepiy – Apollonning o’g’li, shuningdek, shifokorlarning homiysi, Gigieia – salomatlik ma’budasi va Panacea – tabib, Apollon 3 ning ikkala nevarasi .
“Men har qanday zarar va adolatsizlikdan saqlangan holda, o‘z kuchim va tushunchamga ko‘ra, bemorlarni davolashni ularning manfaati uchun yo‘naltiraman. Men hech kimga mendan so’ragan halokatli vositalarni bermayman va men bunday rejaga yo’l ko’rsatmayman; xuddi shunday, men hech bir ayolga abort pessarini bermayman. Men hayotimni va san’atimni sof va benuqson olib boraman. Hech qanday holatda men tosh kasalligi bilan og’riganlar haqida bo’limlar o’tkazmayman, buni bu masala bilan shug’ullanadigan odamlarga qoldiraman. Qaysi uyga kirsam ham, men kasallar manfaati uchun, qasddan, nohaq va zararli har qanday narsadan, ayniqsa, ayollar va erkaklar, ozod va qullar bilan bo’lgan sevgi munosabatlaridan uzoq bo’lib, u erga kiraman.
Shunday qilib, davolanish paytida ham, davolanishsiz ham – men hech qachon oshkor etilmasligi kerak bo’lgan inson hayoti haqida ko’raman yoki eshitaman, bunday narsalarni sir deb bilaman. Qasamimni daxlsiz bajargan menga hayotda, san’atda va barcha odamlar orasida abadiy shon-shuhrat nasib etsin, lekin buning aksi bo’lsin. ” 2
Qasamyodning oxirgi qismi tibbiy mas’uliyat uchun asos yaratishga harakat qiladi . Ya’ni, biz nafaqat mumkin bo’lgan minnatdorchilik haqida, balki salbiy natijalarning oqibatlari haqida ham gapiramiz. Bunday holda, baxtsiz hayot va avlodlar uchun sharmandalik.
Shifokor uchun muqarrar jazo belgilashga urinishlar doimiy ravishda amalga oshirildi – bu davolanmagan kasallik uchun ommaviy qatl qilish va dafn marosimi oldida davolovchi shifokorning boshi bilan majburiy yurishi. Biroq, tibbiyot san’atini egallash uchun uzoq vaqt o’qitish va katta kuch sarflash, shuningdek, uning jamiyatdagi daromadliligi va mashhurligining pasayishi hokimiyatdagilarni keyinchalik ekstremal choralardan voz kechishga majbur qildi.
Shuni ta’kidlash kerakki, Gippokratning o’zi ham haq evaziga davolanish bilan shug’ullangan va nafaqat mo’l-ko’llikda yashagan, balki o’z davrining eng boy ellinlaridan biri bo’lgan 3 .
Tarixiy fon
Qasamyodning aniq yozilgan sanasi noma’lum, ammo asl matn taxminan IV asrda Iskandariyada yaratilgan deb taxmin qilinadi. Miloddan avvalgi e. 3 va «Gippokratlar kollektsiyasi» ga tegishli – qadimgi yunon shifokorlari, shu jumladan Gippokratning o’zi ham bir asr davomida yaratilgan (miloddan avvalgi 440-360 yillar) 1 .
Qizig’i shundaki, Gippokratning o’zi miloddan avvalgi 370 yilda vafot etgan. va uning hayoti davomida Qasamyod so’zlari hech qaerda tilga olinmagan. Shu sababli, Qasamyod matni ancha keyin paydo bo’lgan degan fikr bor – Gippokratning o’ziga Kos tibbiyot maktabining (Kos orolidagi Qadimgi Yunonistonning asosiy tibbiyot maktabi) o’qituvchisi sifatida qasamyod so’zlari sifatida – “Gippokrat qasamyodi ” 4 .
Tarixiy ahamiyati
Qasamyod ellinistik dunyoni tushunishda vrachlik kasbining axloqiy tamoyillarini jamladi va tarixda tibbiy etika va tibbiy deontologiyaning umumiy ma’lum bo’lgan birinchi bayonotiga aylandi 4 . Bu taniqli va eng keng tarqalgan qoidadir, chunki undan oldin boshqa qasamlar mavjud edi – masalan, miloddan avvalgi 1500-yillarda. e. hind shifokorlari qasamyodidan boshlanadi 5 . Keyinchalik, Gippokrat qasamyodi shifokorning kasbiy etikasining asosiy postulatini – «Non nocere», ya’ni «Zarar qilmang!» 4 .
Qasamyodning talqini
Qasamyod matni 250 ga yaqin so’zni o’z ichiga oladi va 9 ta asosiy axloqiy tamoyil yoki majburiyatlarni o’z ichiga oladi 4 .
- Jamoatchilik fikridan farqli o’laroq, Qasamyodda asosiy e’tibor bemorga emas, balki bemorga qaratilgantalabaning o’qituvchi oldidagi majburiyatlari(matnning 30% gacha): “…Menga tabobatni o‘rgatganni ota-onam bilan teng deb hisoblang… uning naslini ukalarim deb bil.«
- Zarar etkazmaslik printsipi(“Zarar qilmang!”): “…Har qanday ziyon yoki adolatsizlikka yo’l qo’ymaslik»
- Rahmdillik tamoyilibemorga yordam ko’rsatish majburiyatini yuklaydi: «Men o’z kuchim va tushunchamga ko’ra, kasallarni davolashni ularning manfaatiga yo’naltiraman«
- Bemorning manfaati uchun g’amxo’rlik qilish printsipiva bemorning asosiy manfaatlari: «Qaysi uyga kirsam ham, men kasallar manfaati uchun kiraman, har qanday qasddan, nohaq va zararli narsalardan yiroqman.»
- Bemorlar bilan yaqin munosabatlardan voz kechish majburiyati: “…Ayollar va erkaklar, ozod va qullar bilan sevgi munosabatlaridan»
- Shaxsiy takomillashtirishga sodiqlik.
- Maxfiylik printsipitibbiy sirni saqlash majburiyatini nazarda tutadi: «Davolanish paytida nima bo’lishidan qat’iy nazar… Inson hayotini ko’raman yoki eshitaman… Bunaqa narsalarni sir hisoblab, sukut saqlayman.«
- Hayotni hurmat qilishning birinchi tamoyili— evtanaziyaga salbiy munosabat: «Men hech kimga ular mendan so’ragan halokatli vositalarni bermayman va bunday rejaga yo’l ko’rsatmayman.«
- Hayotni hurmat qilishning ikkinchi tamoyili– abortga salbiy munosabat: «Men hech qanday ayolga abort pessarini bermayman.«
2 ming yildan ortiq vaqtdan beri mavjud bo’lgan Gippokrat qasami butun dunyoda uzoq vaqtdan beri muhokama qilinayotgan zamonaviy voqeliklarga qisman mos kelishni to’xtatdi . Biroq, Qasamyod boshqa tantanali qasamyodlar va / yoki va’dalarni yaratish uchun asos yaratdi. Masalan, Moskva Imperator universitetida tibbiyot fakulteti «fakultet va’dasini» qabul qildi – bu universitetni bitirishdan oldin bitiruvchilar tomonidan qilingan. Aytgancha, A.P ham bergan. Chexov.
1948 yilda Jenevada bo’lib o’tgan Butunjahon Tibbiyot Assotsiatsiyasining 2-Bosh Assambleyasida Jeneva deklaratsiyasi qabul qilindi, u o’zining o’zgartirilgan va o’zgartirilgan shaklida hali ham de-fakto shifokorlarning xalqaro qasamyodi bo’lib xizmat qiladi 3 . Mamlakatimizda u birinchi marta «Sovet Ittifoqi shifokori qasamyodi» bilan almashtirildi (1971) – tibbiyot maktabini tugatgan va shifokor unvonini olgan shaxslarning tantanali va’dasi; keyin esa “Rus shifokorining qasamyodi” (1994), “Rus shifokorining qasamyodi” (1999) va “Doktorning qasamyodi” (2011) 1 .
Manbalar:
- Patrikeeva E. V., Patrikeeva N. S. TIBBIY AXLOQNING KECHIBLARI: ASRLAR BO’YICHA Gippokrat qasamyodi // Bugungi kunda tibbiy ta’lim. – 2020. – Yoʻq. 4. – 65-78-betlar.
- Melik-Gaykazyan I.V., Meshcheryakova T.V. Gippokrat qasamyodi: semantikaning o’zgarishi va pragmatikaning tiklanishi //Scholae. Falsafiy antik davr va klassik an’ana. – 2015. – T. 9. – Yoʻq. 1. – 35-44-betlar.
- Riffel, A.V. Rossiya Federatsiyasida tibbiy faoliyatni qonunchilik bilan tartibga solishning zamonaviy muammolari / Riffel A.V., Rachin A.P. – Moskva: GEOTAR-Media, 2019. – 192 b. – ISBN 978-5-9704-4994-3.
- Krainyukov P.E., Simonenko V.B., Abashin V.G., Musailov G.R. TOGippokratga qasamyod va zamonaviy tibbiyotda deontologiya. Klinik tibbiyot. 2021;99(7–8):409–413. DOI:
- Rojdestvenskaya T. A. va boshqalar Gippokrat qasamyodi VA TIBBIYOT VA TIBBIY FAOLIYATNING AXLOQIY VA AXLOQIY Aspektlari // Fundamental, klinik tibbiyot va farmatsiya yutuqlari. – 2017. – B. 433-434.