Abu Ali ibn Sino yoki Avitsenna nomi nafaqat shifokorlarga tanish. Bu ajoyib inson astronomiya, kimyo, musiqa va adabiyotda o’z izini qoldirdi. Biroq, uning asosiy merosi tibbiyot bilan bog’liq bo’lib, uning ko’plab g’oyalari dolzarbligicha qolmoqda.
«Nabz haqidagi risola»: inqilobiy hissa

Uilyam Xarvining qon aylanishi haqidagi tadqiqotlaridan ancha oldin Ibn Sino insonning yurak urish tezligidan qancha ma’lumot olish mumkinligini intuitiv ravishda tushungan. Har kuni o’nlab bemorlarni tekshirib, u o’z ishida tizimlashtirgan keng qamrovli ma’lumotlarni to’pladi.
- U impulsning asosiy xususiyatlarini aniqladi: chastota, kuch, to’liqlik va qattiqlik.
- Ushbu parametrlarni ma’lum kasalliklarga bog’langan.
Diagnostika sohasidagi innovatsiyalar

Ibn Sino tibbiyotda birinchi bo‘lib turli tomirlardagi, masalan, qo‘l va oyoqlardagi pulslarni solishtirish muhimligini ta’kidlagan. Ushbu texnika o’zining soddaligi va axborot mazmuni bilan o’ziga xosligicha qolmoqda. Har bir shifokor bilak va femoral arteriyada pulsni sezgan holda, yurak nuqsonlari yoki pastki ekstremitalarning aterosklerozi kabi mumkin bo’lgan muammolarni taklif qilishi mumkin.
Iqtibos: «Yumpulsni his qilish – bu har qanday sharoitda har bir shifokor uchun mavjud bo’lgan oddiy, ammo ma’lumotli usul.»
Ibn Sino: fizioterapiya asoschisi

Jismoniy faollik salomatlik uchun zaruriy shart, degan g‘oyani Ibn Sinodan qarzdormiz. Buyuk tabib jismoniy mashqlarni kasalliklarning eng yaxshi davosi va ularning oldini olish usuli deb hisoblagan.
“Choqqoq, tezkor odam o‘zining nozik qomati bilan faxrlanadi. Butun bir asr o‘tirgan kishi barcha illatlarga bo‘ysunadi”.
Ibn Sino o’z asarlaridan birida: «O’rtacha va o’z vaqtida mashq qilgan odam kasallikni yo’q qilishga qaratilgan hech qanday davolanishga muhtoj emas», deb ta’kidlaydi. Shunga qaramay, u turli xil sharoit va davrlar uchun maxsus mashqlar to’plamini ishlab chiqdi va shu bilan jismoniy terapiya asoslarini yaratdi.
Davolashga o’ziga xos yondashuv

Ibn Sino kasallikning turli belgilari va bosqichlari uchun mashqlar to’plamini yaratib, bugungi kungacha dolzarb bo’lgan asosiy tamoyillarni belgilab berdi.
Izoh: Salomatlik va hayot sifatini saqlash uchun oddiy va muntazam mashqlardan foydalaning.
Ibn Sinoning epidemiologiyaga qo’shgan hissalari

Ibn Sino yuqumli kasalliklar bilan kasallanish bilan bog’liq ko’rinmas elementlarning mavjudligini taklif qildi. U kasalliklarning tabiiy omillarga bog’liqligini va epidemiyalarning tsiklikligini payqagan, yashash joyini tanlashda atrof-muhitning xususiyatlariga e’tibor bergan.
“U yerda tuproq qanaqaligini, suvi qanaqaligini, bu yer shamoldami yoki havzadami, qanaqa shamollar bor, ular sog‘lommi, sovuqmi, bilishingiz kerak. Mahalliy aholining sog’lig’i va kasalligi bo’yicha qanday ahvolda ekanligini va oxirgi marta o’lat qachon sodir bo’lganini aniqlash kerak.
Ibn Sino tamoyillarining zamonaviy tatbiqi

Bugungi kunda epidemiologlar joylarni baholashda, aholi punktlarini rejalashtirishda va sog’liqni saqlash ehtiyojlarini hisoblashda xuddi shunday tamoyillarga tayanadilar.
Izoh: Yashash joyini tanlashda tabiat, iqlim sharoiti va aholi salomatligi holatini hisobga oling.
Oziqlanish va turmush tarziga qadimiy yondashuvlar: Avitsenna merosi

Avitsenna asarlari sog’lom turmush tarzi kontseptsiyasining asosini tashkil etdi, bu erda jismoniy faollik, etarli uyqu va muvozanatli ovqatlanish asosiy rol o’ynaydi.
Avitsennaga ko’ra ovqatlanish

Ibn Sino ovqatlanishga katta e’tibor bergan, uning g’oyalari o’z davridan oldinroq va zamonaviy tendentsiyalarga mos edi:
- U protein va uglevodli ovqatlarni ajratishni tavsiya qildi.
- Men sizga to’liq to’yishdan oldin ozgina ovqatlanishni to’xtatishni maslahat berdim.
- Mashhur kardiolog N.M.Amosov singari, u ovqatni ortiqcha iste’mol qilmaslik uchun juda mazali bo’lmasligi kerak deb hisoblardi.
Sharob ichish madaniyati

Ibn Sino kichik dozalarda sharobning afzalliklarini tan oldi va me’yorni ta’kidladi: «Sharob bizning do’stimizdir, lekin unda yolg’on yashaydi: ko’p iching – zahar, ozgina iching – dori». Shuningdek, u spirtli ichimliklarni haddan tashqari iste’mol qilish bilan bog’liq bo’lgan gepatit va ensefalopatiya kabi kasalliklarni batafsil bayon qildi.
Avitsennaning «salomatlik falsafasi» o’z ahamiyatini yo’qotmagan va bugungi kunda zamonaviy tadqiqotlar tomonidan qo’llab-quvvatlanmoqda. Har bir inson tavsiyalardan foydalanishi va sog’lig’ini yaxshilashi mumkin.
Izoh: Avitsenna maslahatiga amal qiling: o’rtacha jismoniy faollik, muvozanatli ovqatlanish va spirtli ichimliklarni ehtiyotkorlik bilan ishlatish salomatlikni saqlashga yordam beradi.