Koreyaning qadimgi tarixi
Koreyaning qadimiy tarixi yetarlicha o‘rganilmagan. Koreyada paleolit hali ham ko’p yoki kamroq ishonchli topilmalar bilan ifodalanmagan. Koreyaning neolit davri yaxshiroq o’rganilgan. Uning yodgorliklari – qobiq uyumlari – Koreyaning butun qirg’oqlari bo’ylab tarqalgan, lekin asosan uning g’arbiy va janubiy qismlarida, iqlimi ibtidoiy odamlarning hayoti uchun eng qulaydir. Shimoliy Hamgen provinsiyasidagi Ungi (Yuki) shahrida Shimoliy Xitoy skeletlariga yaqin neolit skeletlari topilganligi ayniqsa diqqatga sazovordir. Koreyaning qadimgi aholisi baliq ovlash, qutulish mumkin bo’lgan qobiq va yong’oqlarni yig’ish, kiyik va yovvoyi cho’chqalarni ovlash bilan shug’ullangan. Tosh qurollari (silqilgan pichoqlar, xanjarlar, o’q uchlari) va sopol buyumlar Primorye va Yaponiyaning neolit madaniyatiga yaqinligini ko’rsatadi.
Yarim orolning dastlabki joylashuvining beshta asosiy hududini ajratib ko’rsatish mumkin: Pxenyan viloyati, Xvanxae yarim orolining janubiy qismi, Seul va Pusan viloyatlari va o’ta shimoli-sharqiy (Tumang daryosi vodiysi). 3-asrdan boshlab. Miloddan avvalgi e. 3-asrgacha AD xalkolit, bronza va ilk temir asrlariga o’tish mavjud. Liaodong va qisman Yaponiya dolmenlari bilan chambarchas bog’liq bo’lgan ko’plab dolmenlar va tepaliklar shu vaqtga to’g’ri keladi. Ular asosan Markaziy Koreya va janubda tarqalgan. Mamlakatning ichki hududlarini allaqachon o’zlashtirgan aholi qishloq xo’jaligini bilar edi (guruch donalari Pusan yaqinidagi Geumhae qobig’ida topilgan, ular miloddan avvalgi 1-2-asrlarga tegishli).
Qabila ittifoqlari va ilk davlatlarning tashkil topishi
Koreya tarixining eng qadimgi davriga oid yagona manba bo‘lgan qadimgi Xitoy tarixshunosligida Koreyada yarim orolning shimoliy qismida va Janubiy Manchuriyaning unga tutash hududlarida vujudga kelgan birinchi qabila birlashmasi miloddan avvalgi 2-ming yillikning oxirida shakllanganligi qayd etilgan. . Qadimgi Yin qirolligining qulashi va Chjou qirolligining paydo bo’lishi bilan birga kelgan ichki tartibsizliklar paytida bu hududga ko’p miqdorda Xitoydan ko’chib kelgan muhojirlar. Koreyscha talaffuzda Chaoxian nomini olgan bu uyushmaning boshlig’i qabila boshliqlaridan biri Yin – Kiza (Qi Tzu) bo’lib, o’z qabila guruhi bilan Koreyaga ko’chib o’tgan.
Ko’p o’tmay, xitoylik ko’chmanchilar yarim orolning bu qismining asosiy aholisi bilan birlashdilar, shuning uchun bu birlashish – hatto uning shakllanishida xitoylarning muhim rolini o’z zimmamizga olsak ham – tabiatan koreyscha edi.
Mahalliy aholi xitoylik koʻchmanchilardan ipakchilik va ayrim hunarmandchilikni oʻrgangan. Xitoydan Koreyaga ba’zi qishloq xo’jaligi ekinlari (qora no’xat, kaoliang, grechka), bronza va temir mahsulotlari ham kelgan.
III-II asrlarda. Miloddan avvalgi – Xitoyda Qin imperiyasining qulashi va Xan imperiyasining tashkil topishi yillarida – bu joylarga Xitoydan kelgan muhojirlarning yangi katta to’lqini kirib keldi, ular orasida Wi Man (Vey Man) – Vanslardan biri edi. shimoliy Xitoy Yan qirolligi. Wi Man Joseon qirolligida (miloddan avvalgi 2-asr boshlari) hokimiyatni qoʻlga kiritdi. Miloddan avvalgi 108 yilda. e. Joseon qirolligi Xan imperiyasi hukmronligi ostiga o’tdi va uning hududidan to’rtta mintaqa tashkil etildi. Ulardan biri, markazi zamonaviy Pxenyan hududida joylashgan Nakran (Lolan) bizning eramizning birinchi asrlarida yuqori madaniy darajaga etgan. Bu yerdan Xitoy ta’siri Janubiy Koreya va Yaponiyaga kirib boradi. Janubiy Koreyada allaqachon IV asrga kelib. Miloddan avvalgi e. Bir qancha qabila birlashmalari tuzildi: Maxan, Chinxan, Pyonxan. Maxan qabilalari allaqachon metall asboblardan foydalanganlar, qazilmalarda o’troq hayot kechirganlar, dehqonchilik va chorvachilik bilan shug’ullanishgan (buqa va ot boqishgan). Chinxan qabilalari, ular orasida xitoylik koʻchmanchilar boʻlgan, ipakchilikni bilishgan, kichik shaharlar qurishgan, temir qazib olishgan. Pyonxan qabilalari madaniyat jihatidan Chinxonga yaqin edi. Xitoy yilnomalarida qayd etilishicha, bu uch qabila birlashmalarining aholisi til va urf-odatlari jihatidan bir-biriga oʻxshash boʻlgan va Shimoliy Koreya qabilalaridan keskinroq farq qilgan.
Xitoy yilnomalarida aytilishicha, “achchiq xizmat”dan qochgan Xitoydan yangi muhojirlarning doimiy oqimi, shuningdek, Xitoy bilan yaqin aloqalar Koreya qabilalari o’rtasida urug’lar tizimining tez parchalanishiga va mustaqil davlatlarning paydo bo’lishiga yordam berdi. davlatlar. 1-asrda allaqachon. Miloddan avvalgi e. Koreya hududida shakllangan
uchta yirik qabila ittifoqi. Yarim orolning sharqiy qismida, sobiq Chinxan va Pxyonxan oʻrnida Silla qabila ittifoqi, gʻarbiy qismida Maxay, Baekje, Shimoliy Koreya va Janubi-Sharqiy Manchuriyada Goguryeoda paydo boʻlgan. . III-IV asrlarda bu qabila birlashmalaridan. bir xil nomlarni saqlab qolgan davlatlar o’sdi. Ulardan eng kuchlisi Goguryo edi; u nafaqat Koreyaning o’zida, balki Sharqiy Manjuriyada ham Xitoy hukmronligini yo’q qildi.
Eramizning birinchi asrlarida Koreya davlatlari
Bu davlatlarning ijtimoiy-iqtisodiy tuzilishi haqida juda kam ma’lumotlar saqlanib qolgan. Davlatlarning paydo bo’lishi faktining o’zi jamiyatning sinfiy tabaqalanishi haqida gapiradi. Manbalarda xususiy va davlat qulligi mavjudligiga dalolatnomalar mavjud. Eng keng tarqalgan jinoyatlar uchun qullik edi. To’lov huquqi bilan qarz qulligi ham mavjud edi. Biroq ishlab chiqarishda qullar katta rol o‘ynamagan; ular yo uy xizmatkori sifatida foydalanilgan yoki Xitoyga eksport qilingan (ammo cheklangan miqdorda). Koreys yilnomalarida qayd etilishicha, 386-yilda Baekjeda davlatning shimoliy chegarasida mudofaa qal’asi qurilishi boshlanganda, bu qurilishga qullar emas, erkinlar jalb qilingan. Shubhasiz, ishlab chiqarishning rivojlanishi qul mehnatidan ommaviy foydalanish uchun etarli emas edi. Iqtisodiyotning asosi erkin jamoa a’zolarining mehnati bo’lib qoldi.
Silla shtatida sanoatning eng rivojlangan tarmoqlari chorvachilik va togʻ-kon sanoati, Baekjeda nam va quruq sholi yetishtirish va hunarmandchilik edi. Goguryeo madaniyatli Xitoyga yaqin bo’lishning afzalligi bor edi, ammo bu yaqinlik doimiy to’qnashuvlar manbai edi. Har uchala davlat oʻrtasida tez-tez oʻzaro urushlar boʻlib turdi, bu urushlarda Xitoy hukmdorlari faol ishtirok etib, bu kelishmovchiliklardan oʻz manfaatlari yoʻlida foydalandilar.
Koreyaning janubiy qirg’oqlari bir necha bor yapon qabilalari tomonidan reydlarga uchragan, aksariyat hollarda Koreya davlatlari tomonidan muvaffaqiyatli qaytarilgan. Yaponiya reydlari ayniqsa IV asrda kuchaydi. n. e., ular hatto yarim orolning o’ta janubida – Karai qirolligining bir qismini (yoki yapon manbalari aytganidek, Mimayya) egallab olishga muvaffaq bo’lganlarida.
Koreya bu vaqtda madaniy rivojlanishning nisbatan yuqori darajasiga erishdi. Goguryo davlatining moddiy madaniyati qoʻshni Xitoy viloyatlari madaniyatidan qolishmas edi. Koreya davlatlari orqali Xitoy madaniyati Yaponiyaga kirib bordi.