Lagashdagi sinfiy kurash.

Shumerda sinfiy qarama-qarshiliklarning kuchayishi.

Erkin jamoa a’zolari va quldor zodagonlar, shuningdek, hukmron tabaqaning turli guruhlari o‘rtasidagi kurash quldorlik tuzumining shakllanish davrini, Shumerda quldorlik davlatining shakllanishi va rivojlanishi davrini to‘ldiradi. Shumer davlatlari oʻrtasida keng xalq ommasi zimmasiga ogʻir yuk boʻlgan uzluksiz urushlar, oʻz navbatida, bu kurashning keskinlashuviga xizmat qildi. Ushbu kurashni o’rganish uchun manbalar 24-asr boshlarida Lagash shahridagi ibodatxonalardan birining iqtisodiy yozuvlaridan hujjatlar shaklida saqlangan. Miloddan avvalgi e., shuningdek, o’sha davrdagi Lagash hukmdorlaridan biri Urukaginaning tarixiy yozuvlarida, ularda o’zining bir qator islohotlarini e’lon qilgan.

Urukaginaning o’tmishdoshlarining xo’jalik yozuvlaridan olingan hujjatlar patesi va uning atrofidagi zodagonlarning iqtisodiy qudratining doimiy o’sishidan dalolat beradi. Pathesi va zodagonlar o’zlarining iqtisodiy kuchlariga tayangan holda va ko’pincha zo’ravonlik ishlatib, zaiflashib borayotgan jamoalar ustidan hukmronlikni qo’lga kiritishga harakat qilishdi. Bu xo’jalik hisoboti hujjatlari terminologiyasida o’ziga xos tarzda namoyon bo’ldi. Agar ilgari Lagash davlat mulkining bir qismi (ibodatxona xo’jaligi) – yerlar, chorva mollari, qullar va boshqalar davlatning asosiy xudolari – Ningirsu, uning rafiqasi Bau va ularning o’g’lining mulki deb atalgan bo’lsa va faqat ular tomonidan boshqarilgan. patesi, keyin Urukaginaning bevosita oʻtmishdoshlari davrida ati yerlari patesi oʻzining, uning xotini va bolalarining mulki deb eʼlon qilingan. Shunday qilib, uni qoʻllab-quvvatlagan patesi va zodagonlar Ningirsu va xudoning ibodatxonalari yerlari va boshqa mulklaridan foydalanganlar. ular bilan faqat o’zlari uchun bog’langan xudolar endi odamlarga hech narsa bermaydilar. Lagash viloyatining chekka hududlaridagi ibodatxonalarning egaliklariga kelsak, Patesi o’zlarini o’z fermasining egalari deb e’lon qilmagan bo’lsalar ham, ular unga og’ir qo’llarini qo’yishdi. Ular bu ibodatxonalarning qoramollaridan o’z erlarini etishtirish uchun foydalanganlar, bosh ruhoniylardan qoralama hayvonlarni olib ketishgan va ularning donlarini patesi amaldorlari yo’q qilishgan. Ibodatxona yerlari, asrlar davomida o’rnatilgan odat huquqiga ko’ra, o’rtacha soliq to’lash sharti bilan erkin dehqonlarga topshirildi. Endi uni qo’llab-quvvatlagan patesi va zodagonlar foydasiga ko’proq soliqlar talab qilinardi. Oldingi asrlarda patesi va zodagonlar jamoa yerlarining bir qismini tortib olganliklari, shuningdek, aholi sonining yanada koʻpayishi tufayli ibodatxonada ishlaydigan erkin odamning yer uchastkasi yarim gektargacha qisqargan. Bunday uchastkada faqat kichik fermerning oilasi o’zini boqishi mumkin edi.

Shu bilan birga, ilgari 4 oy davomida davlat ibodatxonasi erlarida ishlagan jamoa a’zolarining mehnatidan foydalanish sezilarli darajada kamaydi, buning uchun ular ratsion oldilar – bu o’zlarining mayda bo’laklarining arzimas hosiliga qo’shimcha. Patesi va zodagonlar kema odamlari, baliqchilar va cho’ponlarga o’zlari to’lashlari kerak bo’lgan soliqlarni mustaqil dehqonchilik bilan shug’ullanuvchi shaxslar sifatida emas, balki to’g’ridan-to’g’ri dvoryanlarga tegishli va boshqariladigan yerlarda ishchilar sifatida ko’rishgan. Patesi o’z amaldorlarini qayiqlarga, baliqchilarning to’rlariga va cho’ponlar podasiga tayinladi, ular joyida soliq yig’ishdi. Xuddi shu amaldorlar ruhoniylardan botqoqli yerlarda joylashgan tomorqalaridan don berishni talab qilishgan. Botqoq erlarda er uchastkalariga ega bo’lgan kultning kichik vazirlari xalqdan bo’lib, kultning asosiy marosimlarini bajaradigan ruhoniylar, zodagonlar vakillaridan farqli o’laroq, kultga texnik xizmat ko’rsatish bilan shug’ullanganlar. ibodatxonalarda umumiy iqtisodiy nazorat funktsiyalariga ega edi. Lagash markaziy ibodatxonalari ibodatxonalar kengashi tarkibiga kirgan zodagonlar Lagash viloyatining chekka hududlaridagi ibodatxonalarning oliy ruhoniylariga og’ir soliqlar o’rnatdilar, bu esa, albatta, aholining noroziligiga sabab bo’ldi. bu soliqlarning barchasini aslida kim to’lagan shahar atrofi.

Jamiyatlarning qadimiy odatiy sud ishlari ham Patesi va zodagonlar tomonidan yo’q qilingan, buni Urukagina yozuvining quyidagi matni tasdiqlaydi: «Ningirsu viloyatining shimoliy chegarasidan dengizgacha bo’lgan joyda sud amaldorlari tayinlangan». Jamoa a’zolarining («qirolga bo’ysunuvchilari») kichik ukalari, agar kerak bo’lsa, davlat ma’badida katta akalarini almashtirganlar, endi patesi va zodagonlarning iltimosiga binoan edilar. yozuvlar, ba’zi sug’orish inshootida olmasdan ishlash uchun buning uchun mukofot yo’q. Hunarmandlar «qo’l ulushi» deb ataladigan maxsus, ehtimol og’ir soliq to’lashlari kerak edi.

Dvoryanlar qoʻshinning oʻzagiga tayanar edilar, ular hozirda asosan dvoryanlar va erkin aholining eng boy vakillaridan toʻplanar edi. Armiyaning bu imtiyozli qismi «patesi jangchilari» deb atalgan, ularning vakillari «pastki» deb atalgan xalqdan (shoh yoki ma’badning eridagi oddiy er egalari) militsiyadan farqli o’laroq. Hukmron tabaqa vakillari “pastki” jangchi va uning bevasini talon-taroj qildilar, “podshoh qo‘l ostidagilar”ning chorva mollari va uy-joylarini tortib oldilar, baland dalalarda “podshoh qo‘l ostidagilar” mehnati bilan qazilgan quduqdan suv chiqarishni nazorat qildilar. . Dvoryanlar soliq undirishda aldash, sudxo‘rlik yo‘li bilan, nihoyat, beva va yetimlarga, barcha iqtisodiy zaiflarga nisbatan oddiy zo‘ravonlik yo‘li bilan xalqqa nisbatan cheksiz o‘zboshimchalik qildilar. Dvoryanlar ochiq talonchilik va qotillik bilan ham to’xtamadilar. 25-asrda Lagashning to’liq fuqarolari soni. Miloddan avvalgi e., aftidan, taxminan 3600 kishiga teng. Ularga, qullarni hisobga olmaganda, bir necha o’n minglab erkin, ammo to’liq bo’lmagan fuqarolar qarshi edi.

Lagashdagi davlat to‘ntarishi.

Va nihoyat, xalqning keng qatlamlari, «Lagash bolalari» – qishloq jamoalari a’zolari, baland dalalarning kichik egalari, «pastki» jangchilar, hunarmandlar, zodagonlarga mansub bo’lmagan ruhoniylar, shahar atrofidagi ibodatxonalarning ruhoniylari. , ikkinchisining aholisi va boshqalar Lagash patesi va dvoryanlarining xalqni qullikka aylantirishga qaratilgan chora-tadbirlariga qarshi isyon koʻtardilar. Xalq militsiyada qatnashganligi sababli, soni kuchli va harbiy ishlardan yaxshi xabardor edi. Omma Lagashning «buyuk odamlari» dan biri bo’lgan Urukaginada etakchi topdi. Uning otasi ma’lum bir Engilsa edi, u Urukaginaning o’tmishdoshi yozuvlaridan birida Lagashning yirik hurmatli shaxsi sifatida tilga olingan. Agar haqiqatan ham shunday bo’lsa, Urukagina xalqning yordami bilan otasi bir vaqtlar ega bo’lgan yoki undan ham kattaroq kuchga erishish uchun xalq tomonini olishi mumkin edi.

To’ntarish muvaffaqiyatli bo’ldi va Urukagina Lugalanda hukmdorini olib tashladi, lekin uni ham, xotinini ham o’ldirmasdan, Lagashning patesi bo’ldi. Bu voqea uning hukmronligining 1-yilidagi iqtisodiy hisobot lavhalarida o’z aksini topdi, u hali ham o’zini Lagash shohi (lugal) emas, balki patesi deb atagan. Biz ulardan bilib oldikki, jamoa a’zolarining asosiy qismi o’shanda Lugalanda hukmronligining so’nggi yiliga qaraganda ikki baravar ko’p oylik nafaqa olgan. Bu, shubhasiz, jamiyat a’zolarining to’ntarish paytida qo’llab-quvvatlaganliklari uchun mukofot edi. Lugalandani qo’llab-quvvatlaganlik uchun jazo sifatida nafaqa olgan og’ir qurollangan askarlar soni 3 baravar kamaydi. Urukagina ulardan faqat o’sha kichik qismini qoldirdi, ehtimol u Lugalandaga xiyonat qilib, uning tomoniga o’tdi. Buning uchun minnatdorchilik uchun u Lugaland ostida og’ir qurollangan jangchilar olganidan 4 baravar ko’p nafaqa oldi.

Urukagina Lagashdagi Patesidan hokimiyatni tortib olgan paytda (miloddan avvalgi 2370-yillar atrofida) Mesopotamiya shimolidagi Kish shahri zaiflashib, gegemonligini yo’qota boshladi. Urukagina endi Lagashni Keytga qaramlikdan butunlay xalos bo’lishiga va shu tariqa o’zini Lagashlik Lugal deb e’lon qilishga umid qilishi mumkin edi. Shu maqsadda u ibodatxonalar qurish va kanallar qazish bilan birga Lagashning asosiy qismi – shahar davlatining bosh xudosi Ningirsuning katta ibodatxonasi joylashgan Girsu kvartalini kuchli devor bilan mustahkamladi. Hukmronligining 2-yilida Urukagina oʻzini podshoh deb eʼlon qildi va bu yilni hukmronligining birinchi yili deb atadi. Hukmronligining bu yilida Urukagina o’zining asosiy yozuvini tuzganga o’xshaydi, unda u o’zining qurilish ishlari, o’zidan oldingilar davridagi xalqning og’ir ahvoli haqida gapiradi va yirik davlatlarning ahvolini engillashtirishga qaratilgan islohotlarini sanab o’tadi. aholi qatlamlari.

Urukagina islohotlari.

Ushbu yozuvning Urukaginaning islohotlariga bag’ishlangan bo’limi, o’zidan oldingilarning barcha suiiste’mollariga qaramay, «ilohiy qonun mavjud bo’lgan»ligini ko’rsatish bilan boshlanadi. U Lagashda Urukagina tomonidan amalga oshirilgan. “Enlil ritsar Ningirsu Lagash saltanatini Urukaginaga topshirib, oʻz hokimiyatini 36000 kishilik muhit oldida taqsimlaganida, u (yaʼni Urukagina) avvalgi ilohiy qarorlarni, shohi Ningirsu aytgan soʻzni amalga oshirdi. , u o’rnatdi.» Lagashning yangi patesi soliq yig’uvchi amaldorlarni bevosita hukumat nazorati ostida bo’lmagan fermer xo’jaliklaridan olib tashladi, lekin ularni qishloq jamoalarida saqlab qoldi. Lagashning uchta asosiy xudolari erlariga kelsak, Patesi davlat-ma’bad apparati o’zi xo’jalikni boshqargan erlar, keyin Urukagina davrida xudo Ningirsu, uning rafiqasi Bau ma’buda va ularning o’g’li yana hukmdorlar deb e’lon qilindi. Shunday qilib, eski odat qonuni o’zining kamroq vazifalari bilan tiklandi va «xudolar mulki» ning patesi va zodagonlarining o’g’irlanishiga chek qo’yildi. To’g’ridan-to’g’ri xudolar «egalik qilgan» dalalarda maosh evaziga ishlagan jamoa a’zolarining soni yarmidan ko’proqqa ko’paydi. Urukagina eski soliqlarni, shuningdek, qishloq jamoalaridagi eski sud tashkilotini tikladi: «Ningirsu viloyatining shimoliy chegarasidan dengizgacha, saroy amaldorlari boshqa odamlarni chaqirmadilar». Hunarmandlarning to‘lovlari kamaytirildi, mahalla a’zolarining aka-ukalari maxsus sug‘orish inshootiga ishga qabul qilinmadi, bu ish uchun mahalla a’zolarining o‘zlari qo‘shimcha nafaqa oldilar. Erkin jamoa a’zolari, xususan, «qirol bo’ysunuvchilari» u yoki bu zodagonlarning e’tiborini tortadigan mulklarini (chorva mollari va uylarini) tortib olishdan qirolning farmoni bilan himoyalangan. «Quyi» jangchilar va ularning bevalarining ko’char va ko’chmas mulkiga tajovuz qilish taqiqlangan. Urukagina o’zining islohotlarini sanab o’tishini o’zining eng muhim chorasini, ya’ni Lagash fuqarolarini sudxo’rlikdan, soliq yig’ishdagi aldashdan, o’g’irlik, qotillik, talonchilikdan himoya qilish va huquqlarni himoya qilishga qaratilgan qonunlarni nashr etish bilan yakunlaydi. bevalar va etimlar. Urukagina shtatidagi to’la huquqli erlar soni – ehtimol uning hukmronligining birinchi yilidagi islohotlar natijasida – taxminan 36 mingga etdi va shu bilan o’zidan oldingilar davrida mavjud bo’lgan to’la huquqli erkaklar sonidan o’n baravar ko’p bo’ldi. .

Keyingi yillarda Urukagina o’z islohotlarini chuqurlashtirishga harakat qildi. U «pastki» jangchilarning o’z mulklariga bo’lgan huquqini yanada mustahkamladi, shuningdek, oila qonunchiligiga ba’zi o’zgarishlar kiritdi. Uning matriarxat qoldiqlarini yo’q qilishga qaratilgan chora-tadbirlari e’tiborga loyiqdir. Agar ilgari ayol ajralish huquqiga ega bo’lsa va ikkita eri bo’lishi mumkin bo’lsa, endi Urukagina bunday ayollar uchun qattiq jazo belgiladi. Dvoryanlarning oilaviy hayotida matriarxatning ba’zi izlari, xususan, poliandriya (poliandriya) saqlanib qolgan deb taxmin qilish kerak (Ibodatxona xodimlarini qat’iy jamoa a’zolari deb hisoblamaydigan tadqiqotchilar bu davr voqealarini 2000 yilda ko’rib chiqadilar. Lagash hukmron sinf ichidagi kurash epizodi sifatida – ruhoniy aristokratiya va borgan sari mustabidlarga aylanib borayotgan suverenlar o’rtasidagi (Tahr.).

Umma bilan urush va Lagashning mag’lubiyati.

Qirol Urukaginaning Lagash haqidagi bilimlarni zaiflashtirish va butun Lagashda keng ommaning mavqeini mustahkamlashga qaratilgan islohotlari qo’shni shahar-davlatlar zodagonlarini juda xavotirga solishi kerak edi. Shu sababli, Lagash va uning islohotchi qiroli bilan urush rejalari qo’shni davlatlarda paydo bo’lishi kerak edi. Tez orada Lagash va uning hukmdori o’sha paytda Lugalzaggisi bo’lgan abadiy dushmani Umma o’rtasida urush boshlandi. Dastlab Urukagina ba’zi muvaffaqiyatlarga erishdi – u bir nechta shaharlarni va asirlarni qo’lga kiritdi, ammo bu muvaffaqiyatlar Ummaning Uruk bilan Lagashga qarshi ittifoqini hayotga olib keldi. Lugalzaggisi ittifoq rahbari bo’ladi. Urush o’sha davrning iqtisodiy hisobot hujjatlarida o’z aksini topgan. Urushdagi yo’qotishlar davlat-ma’bad iqtisodiyotidan nafaqa olgan jamoa a’zolari sonining kamayishiga olib keldi. Bu qanoatning o’zi pasaya boshlaydi. Jamiyat a’zolari uchun nafaqa atigi 10% ga kamaydi, lekin qullar uchun nafaqa halokatli darajada, ba’zi hollarda uch baravar kamayadi. Ochlik tufayli qullar tarqala boshlaydilar. Urush natijasida dalalarda ishlov berish to’xtatildi, chunki Urukagina hukmronligining 4- yilidan boshlab dushman Lagash viloyatiga bostirib kirdi. Shuning uchun ma’badda ishlagan jamoa a’zolari Urukagina hukmronligining 6-yilida butun yil davomida nafaqa olmaganlar. Oxir oqibat, urush Lagashning mag’lubiyati bilan yakunlandi.

Urukagina uchun urushning muvaffaqiyatsiz yakunlanishining asosiy sababi, dvoryanlar, hatto uning islohotlaridan keyin ham, Urukagina yo’q qilishga jur’at etmagan katta iqtisodiy qudratni saqlab qolishda davom etganligi edi. U faqat zodagonlarga o‘zidan oldingilar davrida hukm surgan shafqatsiz zo‘ravonlikdan foydalanishni man qilgan. Iqtisodiy qudratini saqlab qolgan, Urukagina islohotidan gʻazablangan, huquqlarini cheklab qoʻygan zodagonlar urush davrida Umma shahri tayanishi mumkin boʻlgan kuchga aylandi. Aftidan, Lagashning ayrim hududlarida ham xiyonat sodir bo’lgan. Urukagina hukmronligining 7-yilida Lagash ichkaridan kuchli qarshilik borligida tashqi dushman bilan urushga dosh bera olmadi va magʻlubiyatga uchradi.

Urukagina tarafdori Lagash ulamolaridan birining “elegiyasi” bizgacha yetib keldi. U vatanining baxtsizligidan afsusda edi, Lugalzaggisi qo’shinlari tomonidan talon-taroj qilingan va vayron qilingan bir qancha ibodatxonalarni sanab o’tdi. Ammo bu buzilgan ziyoratgohlar orasida Lagashning markaziy shahar kvartalidagi – Girsudagi Ningirsu xudosining asosiy ibodatxonasi tilga olinmagan. Shubhasiz, Urukagina Girsuning uning buyrug’i bilan qurilgan kuchli devorlari orqasiga yashiringan va Lugalzaggisi Lagashning kamroq mustahkamlangan aholi punktlarini vayron qilish va vayron qilish bilan kifoyalanishi kerak edi. U Urukaginaning taslim bo’lishini kuta olmadi, chunki u shimoldan yaqinlashib kelayotgan dahshatli dushmanni qaytarish uchun barcha kuchlarini to’plashi kerak edi. Lugalzaggisi yaqin kelajakda duch kelgan kuchli dushman bilan bu kurash, kotibga Lagashning mag’lubiyatidan noligan holda, o’z «elegiyasini» bashorat bilan tugatishga imkon berdi: «Umma ahli Lagashni vayron qilib, Ningirsu xudosiga qarshi jinoyat. Ularga kelgan kuch ulardan tortib olinadi. Girsu podshosi Urukagina aybdor emas. Lugalzaggisiga kelsak, ma’buda Nisaba bu jinoyatni peshonasiga belgilab qo‘ysin (to‘g‘risi, o‘zi ko‘tarsin)”.

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan