Mesopotamiyadagi davlatlar.

Eng qadimgi quldorlik jamiyati va davlatlari Misrdagi bilan bir vaqtda Dajla va Furot daryolari vodiysining janubiy qismida vujudga kelgan. Bu erda butun qadimgi dunyoning siyosiy, iqtisodiy va madaniy tarixiga katta ta’sir ko’rsatgan ikkinchi muhim tsivilizatsiya markazi paydo bo’ladi.

Mesopotamiyada ibtidoiy jamoa tuzumining parchalanishi.

Mesopotamiyaning tabiiy sharoiti va aholisi.

Mamlakatning Dajla va Furot o’rtasida, ularning quyi va o’rta oqimida joylashgan tekis qismi odatda yunoncha Mesopotamia (Interfluve) so’zi bilan ataladi. Mesopotamiyaning shimoliy va janubiy qismlarining tabiiy sharoiti va tarixiy taqdiri har xil. Shuning uchun uning janubiy qismi, bu erda ikkala daryoning oqimi (asosan, zamonaviy Iroq poytaxti Bag’dodning janubida) biz «Mesopotamiya» nomi bilan ajralib turadi.

Mesopotamiya tekisligining bu qismi yuqori tog’li hududlarda qor erishi tufayli bahor va yoz oylarida vaqti-vaqti bilan toshib ketadigan daryolar cho’kindilari bilan to’ldirilgan. Dastlabki davlatlarning tashkil topish markazlari boʻlgan eng qadimiy aholi punktlari har ikkala daryoning, asosan, Furot daryosining quyi oqimi boʻylab ikkala qirgʻogʻida joylashgan boʻlib, ularning suvlaridan dehqonchilik uchun maxsus suv koʻtaruvchi qurilmalarsiz foydalanish qulay. Erni kuzgi ishlov berishda foydalanish uchun to’kilgan suvlarni maxsus suv omborlarida to’plash kerak edi. Furot va Dajla, sug’orish manbalari sifatidagi ulkan rolidan tashqari, mamlakatning asosiy transport arteriyalari hisoblanadi.

Mesopotamiyada iqlim issiq va quruq. Yog’ingarchilik miqdori oz bo’lib, asosan qishda tushadi. Natijada, qishloq xo’jaligi asosan daryo toshqinlari bilan tabiiy ravishda sug’oriladigan yoki sun’iy sug’oriladigan tuproqlarda mumkin. Bunday tuproqlarda turli xil ekinlarni etishtirish va yuqori va barqaror hosil olish mumkin.

Ma'bad fermasida sigirlarni sog'ish. Ma'bad devoridagi rasm. El Obeid sayti. Qadimgi Shumer. Miloddan avvalgi 2600 yillar atrofida e. Marvarid naqshli onasi.

Mesopotamiya tekisligi shimol va sharqda Armaniston va Eron togʻlarining chekka togʻlari bilan chegaradosh, gʻarbda Suriya choʻllari va Arabiston choʻllari bilan chegaradosh. Janubdan tekislik Fors ko’rfazi bilan chegaradosh bo’lib, unga Dajla va Furot daryolari oqib o’tadi. Hozirgi vaqtda bu ikkala daryo dengizga quyilishidan 110 km oldin bitta daryo oqimiga – Shatt al-Arabga birlashadi, ammo qadimgi davrlarda dengiz shimoli-g’arbiy tomonga ancha chuqurroq singib ketgan va ikkala daryo ham alohida-alohida quyilgan. Qadimgi tsivilizatsiyaning kelib chiqish markazi aynan shu yerda, Mesopotamiyaning janubiy qismida joylashgan edi.

Tekislikning qadimgi aholisi foydalanishi mumkin bo’lgan tabiiy resurslar kichik – qamish, gil, daryolar va botqoq ko’llarda esa baliqdir. Daraxt turlari orasida to’yimli va mazali mevalarni beradigan xurmo daraxtini ta’kidlash mumkin, ammo past sifatli yog’och. Iqtisodiyotni rivojlantirish uchun zarur boʻlgan tosh va metall rudalari yetishmas edi.

Mesopotamiyada sivilizatsiyaga asos solgan mamlakatning eng qadimgi aholisi shumerlar edi; miloddan avvalgi 4-ming yillikda paydo bo’lganligini ta’kidlash mumkin. e. Shumerlar Mesopotamiyaning asosiy aholisi edi. Shumerlar boshqa tillar bilan aloqasi hali o’rnatilmagan tilda gaplashgan. Shumerlarning jismoniy turi, agar siz omon qolgan haykallar va releflarga ishonsangiz, odatda odamning qiyofasini juda qo’pol ravishda ifodalaydi, katta tekis burunli yumaloq yuz bilan ajralib turardi.

Miloddan avvalgi 3-ming yillikdan. e. Chorvador semit qabilalari Mesopotamiyaga Suriya dashtlaridan kirib kela boshlaydi. Semit qabilalarining ushbu guruhining tili Akkad yoki Bobil-Ossuriya deb ataladi, bu semitlar guruhi Mesopotamiyada allaqachon sotib olingan keyingi nomlarga ko’ra. Dastlab ular mamlakatning shimoliy qismida joylashib, dehqonchilik bilan shug’ullanadilar. Keyin ularning tili Mesopotamiyaning janubiy qismiga tarqaldi; 3-ming yillikning oxiriga kelib semit va shumer populyatsiyalarining soʻnggi aralashuvi sodir boʻldi.Ur qo'shinlarining asirlari va o'ljalari. Kichkina ko'chma soyabonga ("standart" deb ataladigan) Shumer marvaridli inleys. Taxminan 26-asr Miloddan avvalgi e. Old va orqa tomonlar.

Bu davrda turli semit qabilalari Gʻarbiy Osiyo chorvadorlarining asosiy qismini tashkil qilgan; ularning turar joyi Suriya cho’li, Falastin va Arabistonni qamrab olgan.

Sharqda Dajla va Furot vodiylari bilan chegaradosh Shimoliy Mesopotamiya va Eronning chekka tog’li hududlarida haligacha oilaviy aloqalari o’rnatilmagan tillarda so’zlashuvchi ko’plab qabilalar yashagan; ularning ba’zilari zamonaviy kavkaz tillariga yaqin bo’lishi mumkin. Mesopotamiyaning shimoliy qismida va Dajla irmoqlarida hurri qabilalarining turar-joylari yodgorliklar bilan erta tasdiqlangan; sharqda togʻlarda Lullubey va Gutey (Kutiy) yashagan. Janubi-gʻarbiy Eronning Mesopotamiyaga tutashgan daryo vodiylari elamliklar tomonidan ishgʻol qilingan.Ko’pincha bu va ularga yaqin qabilalar miloddan avvalgi 4-3 ming yilliklarda. e. hali ham ibtidoiy jamoa tuzumi sharoitida yashagan oʻtroq togʻ dehqonlari va yarim oʻtroq chorvadorlar edi. Aynan ular G’arbiy Osiyoda eneolit ​​»bo’yalgan kulolchilik madaniyati»ni yaratdilar; ularning aholi punktlari – Tell Halaf, Tell Brak, Arnachia, Tepe-Gaura, Samarra va chuqurroq Eronning baland tog’larida Tepe-Giyan, Tepe-Sialk, Tepe-Hisor, Tureng-Tepe – bizga erning rivojlanish tabiatini baholash imkonini beradi. qabilalar neolit ​​va eneolit ​​davrlarida togʻ-konchilik bilan shugʻullangan. Ularning aksariyati dastlab Mesopotamiyada yashagan qabilalarning rivojlanishida hali oldinda edi va faqat IV ming yillikning ikkinchi yarmidan boshlab Mesopotamiya aholisi tezda qo’shnilarini bosib oldi.Ur qo'shinlarining asirlari va o'ljalari. Kichkina ko'chma soyabonga ("standart" deb ataladigan) Shumer marvaridli inleys. Taxminan 26-asr Miloddan avvalgi e. Old va orqa tomonlar.

Faqat Karuna va Kerx daryolarining quyi oqimidagi elamliklar orasida sinfiy jamiyat Shumerga nisbatan bir oz kechroq vujudga kelgan.

3-ming yillik yodgorliklari Fors koʻrfazi boʻylab dengiz yoʻli orqali oʻtganligini koʻrsatadi. Shumer boshqa mamlakatlar bilan bog’langan. mixxat yozuvlarida Dilmun oroli hamda oltin va qora daraxtlari bilan mashhur Magan va Meluhxa mamlakatlari tilga olinadi. Faqat Dilmun, shubhasiz, Sharqiy Arabiston qirg’oqlaridagi hozirgi Bahrayn orollari bilan bog’liq, shuning uchun Mesopotamiyaning dengiz aloqalari qanchalik kengayganini aniq ayta olmaymiz. Biroq shumer qahramonlarining “etti tog‘dan narigi” sharqqa sayohatlari va mahalliy aholi bilan do‘stona munosabatlari haqidagi epik qo‘shiqlar, shuningdek, hind fillari tasviri tushirilgan muhrlar va hind yozuvi belgilaridan topilgan. miloddan avvalgi 3-ming yillikda Mesopotamiyaning aholi punktlari. e., bizni Hind vodiysi bilan aloqalar bo’lgan deb o’ylashga majbur qiling.

Misr bilan eng qadimgi aloqalar unchalik aniq emas; biroq Misrning eng qadimgi xalkolit madaniyatining ayrim xususiyatlari bir qator tadqiqotchilarni bunday aloqalar mavjudligini taxmin qilishga majbur qiladi, ba’zi tarixchilar esa miloddan avvalgi 3-ming yillikning oxirgi uchdan birida. e. Mesopotamiya va Misr o’rtasida harbiy to’qnashuvlar bo’ldi.

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan