Murakkab insholarda dolzarb ijtimoiy-siyosiy masalalar, adolat va haqiqat, vatanparvarlik va inson huquqlari kabi mavzular keng yoritiladi. Ular turli janr va uslublarda yozilishi mumkin: hikoyaviy, ritorik, dramatik.
Murakkab inshoning asosiy xususiyatlari:
- Ijodiy va murakkab tuzilish: Inshoda ko‘p qism va boblar bo‘lishi, har biri alohida mavzularga bag‘ishlangan bo‘lishi mumkin. Ijodiy tafsilotlar, qiyos va kontrast, tarbiyaviy g‘oyalar, maqol, she’r va hikoyalar singdiriladi.
- Ritorik savollar va zarbalar: Yaratuvchi tomonidan tanlangan ijtimoiy-siyosiy masalalar bo‘yicha kuchli argumentlar va ritorik savollar ilg‘or qo‘llaniladi.
- Iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy fikrlar: Murakkab inshoda muallifning iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy fikrlari kengroq ifodalanadi. Ushbu fikrlar muhokama qilinadi, tahlil qilinadi va xulosalar olinadi.
- Ilmiy va tahliliy uslublar: Yoshlar va o‘quvchilar ongini rivojlantirish uchun ilmiy va tahliliy fikrlar, faktlar va dalillar kengaytiriladi va asoslanadi.
Murakkab inshoning asl mohiyati, shuki, u jamiyatning dolzarb masalalarini ijodiy-tahliliy yoritib, o’quvchi yoki tinglovchini muayyan mavzu haqida chuqur o‘ylashga va mantiqiy xulosalar chiqarishga undashdan iborat.