O’sish , hayotiy funktsiyalarni saqlash va ko’payish uchun turli xil moddalar talab qilinadi. Bundan tashqari, sizga energiya manbai kerak. Mikroorganizmlarni etishtirish uchun ozuqa moddalari bilan boyitilgan ozuqa muhiti ishlatiladi. Har qanday ozuqaviy muhit quyidagilarni o’z ichiga olishi kerak: 1. O’sish uchun uglerod manbai . Aksariyat bakteriyalar, barcha zamburug’lar va protozoyalar geterotrofdir, ya’ni ular organik uglerod manbasini talab qiladi. Odatda bu manba glyukoza yoki natriy asetat kabi organik kislota tuzidir. Biroq, umuman olganda, bakteriyalar uglerod manbai sifatida keng ko’lamli organik moddalardan, jumladan yog ‘kislotalari, spirtlar, oqsillar, uglevodlar va metandan foydalanishi mumkin. Ba’zi tuproq bakteriyalari va zamburug’lar, shuningdek, o’txo’r hayvonlarning (masalan, kavsh qaytaruvchi hayvonlar) ichaklarida yashovchi bir qator bakteriyalar tsellyulozani metabollashi va uni uglerod manbai sifatida ishlatishi mumkin. Barcha patogen bakteriyalar geterotrofdir. Yosunlar va ba’zi bakteriyalar , masalan, siyanobakteriyalar (ko’k-yashil suv o’tlari) avtotroflardir, ya’ni ularning uglerod manbai karbonat angidriddir. Yosunlar fotosintetik organizmlar, bakteriyalar esa fotosintetik va kimyosintetik organizmlarni o’z ichiga oladi. 2. Azot manbai organik bo’lishi mumkin, masalan, aminokislotalar, peptidlar va oqsillar yoki noorganik, masalan, ammoniy tuzlari yoki nitratlar. Aminokislotalar odatda peptonlar deb ataladigan qisman hazm qilingan oqsillarning eritmalari sifatida qo’shiladi. Odatda inson ichaklarida yashovchi Escherichia coli bakteriyasini ko’paytirish uchun ishlatiladigan nisbatan oddiy muhit 3. O’sish omillari yoki vitaminlar, ba’zida mikroorganizmlarning rivojlanishi uchun zarurdir. O’sish omillari hayvonlar uchun zarur bo’lgan vitaminlarga tengdir va ularning ko’pchiligi haqiqatan ham vitaminlardir. Bu o’sish uchun muhim bo’lgan va juda oz miqdorda talab qilinadigan organik moddalardir. Bularga ba’zi B vitaminlari (tiamin yoki B1; riboflavin yoki B2; niatsin yoki B3 va B6), shuningdek foliy kislotasi va para-aminobenzoy kislotasi kiradi. Oddiy o’sish uchun vitaminlarning faqat iz miqdori talab qilinadi. Bundan tashqari, purinlar va pirimidinlar kabi boshqa organik moddalar talab qilinishi mumkin. Mikroorganizmlar oddiy substratlardan o’zlarining o’sish omillarini sintez qilish qobiliyati bilan farqlanadi. Agar mikroorganizmlar o’sish sharoitlari bo’yicha ancha talabchan bo’lsa, u holda laboratoriya sharoitida ularning o’sishi uchun muhitlar odatda ushbu mikroorganizmlar o’sadigan tabiiy substratlar asosida tayyorlanadi (bunday substratlarga qon, tuproq, go’sht yoki xamirturush ekstraktlari kiradi). 4. Mineral tuzlar . Ko’pincha o’sish uchun kaltsiy, kaliy, natriy, temir va magniyning musbat zaryadlangan ionlari, shuningdek, manfiy zaryadlangan xlorid, fosfat (fosfor manbai) va sulfat ionlari (oltingugurt manbai) talab qilinadi. Yuqorida ta’kidlab o’tilganidek, azot ammoniy yoki nitrat shaklida qo’shiladi. Yosunlarning o’sishi uchun talablar o’simliklarning o’sishi bilan bir xil. 5. Energiya manbai . Tirik hujayralarning energiyaga bo’lgan ehtiyoji maqolalardan birining boshida muhokama qilingan. Energiya kimyoviy energiya yoki yorug’lik energiyasi shaklida berilishi mumkin. Kimyoviy energiyani iste’mol qiladigan organizmga kemotrofik deyiladi; yorug’lik energiyasidan foydalanadigan organizm fototrof yoki fotosintez deb ataladi (2.3-jadval). Fotosintetik mikroorganizmlarga suv o’tlari va ba’zi bakteriyalar, masalan, siyanobakteriyalar kiradi. Agar kimyoviy energiya kerak bo’lsa, u odatda shakar shaklida bo’ladi, masalan, glyukoza. 6. Suv . Garchi u oziq moddasi bo’lmasa-da, suv barcha tirik hujayralar uchun zarurdir. Umuman olganda, bakteriyalar xamirturushdan ko’ra ko’proq namlikka muhtoj, xamirturush mog’orlardan ko’ra ko’proq namlikka muhtoj. Nisbatan oddiy ozuqa (madaniyat) muhitiga misol jadvalda keltirilgan
Источник: https://meduniver.com/Medical/Biology/282.html MedUniver