Boltiqbo’yi qabilalari
Bu davrda Boltiqboʻyi qabilalarining — zamonaviy litvaliklar, latviyaliklar va estonlarning ajdodlari hayotida jiddiy oʻzgarishlar roʻy berdi. Bu qabilalar bronza va temirdan foydalanishni eramizning boshlanishidan oldin bilishgan. Ammo metallar hali ularning hayotida katta rol o’ynamagan. Qazishmalar natijasida alohida bronza va temir asboblar va bronza qoliplar topilgan bo’lsa-da, asboblarning katta qismi hali ham tosh, suyak va yog’ochdan yasalgan. Ibtidoiy metall buyumlar asosan Janubi-G’arbiy va O’rta Dnepr mintaqasi qabilalaridan kelgan. Bular bronza va temir boltalar, bronza nayza uchlari, o’roqsimon temir pichoqlar edi. Qishloq xo’jaligi hali ham yomon rivojlangan edi. Asosiy tirikchilik manbai chorvachilik bo’lib, u allaqachon ovchilik, baliqchilik va asalarichilikni orqaga surgan. Chorvachilik uchun birinchi navbatda yaxshi yaylovlarga muhtoj bo’lgan Boltiqbo’yi davlatlarining aholisi miloddan avvalgi 1-ming yillikning oxirida. e. faqat daryo vodiylari rivojlangan. Bu erda arxeologlar tosh va tuproqdan yasalgan qabristonlarni bir necha qavatlarda yoki erda turgan tosh qutilarda joylashgan qabristonlarni topadilar. Bu qoʻrgʻonlarda bir urugʻning aʼzolari dafn etilgan. Butun urugʻ jamoalari sopol qoʻrgʻonlar va yogʻoch toʻsiqlar bilan oʻralgan aholi punktlarida yashagan. Turar joylar: dumaloq devorlari novdalardan toʻqilgan, loy bilan qoplangan va konussimon tomlari ustunlarga qoʻyilgan boʻlib, ular qoʻrgʻon bilan oʻralgan boʻshliq ichiga joylashtirilgan boʻlib, ular urugʻ va qabilalar oʻrtasidagi toʻqnashuvlarda himoya vazifasini oʻtashi kerak edi. chorvachilik va yaylovlar.
Milodiy birinchi asrlarda rasm butunlay o’zgaradi. RIM imperiyasi va Dnepr va Vistula qirg’oqlarida yashagan slavyanlar bilan savdo-sotiqqa jalb qilingan Janubiy Latviya va Litva qabilalarining rivojlanishi ayniqsa tez rivojlandi. Rim savdogarlarining marshruti Italiya va viloyatlarda katta talabga ega bo’lgan Boltiq kehribarini sotib olib, ularning hududi orqali o’tdi. Daugava Boltiqboʻyi davlatlarini Dnepr mintaqasidagi slavyanlar bilan bogʻlagan. Uning havzasida ular Rim metalli va zargarlik buyumlari, Rim tangalari va O’rta Dnepr mintaqasidan emal bilan bezatilgan narsalarni topadilar. Shu bilan birga, temir importi va shu bilan birga, mahalliy temir-botqoq rudalarini qayta ishlash ortib bormoqda. Temir mahsulotlari suyak va tosh o’rnini egallaydi. Mutaxassis temirchilar paydo bo’ladi. Uning asboblari bitta temirchining qabridan topilgan – pense, bolg’a, chisel. Yog’ochni qayta ishlash uchun allaqachon temir qirg’ichdan foydalanilgan.
Ishlab chiqarish qurollarining takomillashtirilishi iqtisodiyotning yetakchi tarmog‘iga aylangan qishloq xo‘jaligini rivojlantirish imkonini berdi. Milodiy birinchi asrlardagi qabrlarda oʻroq, ketmon, pichoq, soʻngra oʻroqlar paydo boʻladi. Bizning eramizning boshlarida yog’och pulluk foydalanishga topshirildi. Qishloq xo’jaligi ekin maydoniga aylanadi va, shubhasiz, chorvachilik quvvati ishlatila boshlaydi. O‘rmonlar ekin maydonlari uchun tozalanmoqda. Javdar, suli, arpa, zigʻir, sholgʻom, noʻxat ekinlari yetishtirilmoqda. Mustahkamlangan qabila posyolkalari oʻrnini katta, keyin esa kichik oilalar turar joylari egalladi, bu qishloq xoʻjaligining rivojlanishi kattaroq hududlarga joylashish imkonini berdi.
Klan shu tarzda parchalanadi va ayirboshlashning rivojlanishi natijasida alohida oilalar, xususan, urug’ oqsoqollari ma’lum boyliklarni to’playdi. Daugava janubida yashagan qabilalar zamonaviy Latviya, Litva va Kaliningrad viloyati hududini qamrab olgan maxsus moddiy madaniyatni yaratdilar. Bu vaqtda Latviya va Litva xalqlarining ajdodlari bo’lgan Letto-Litva qabilalari shakllangan.
Daugava shimolida janubiy qabilalardan oʻz taraqqiyotida biroz orqada qolgan eston-livon qabilalari shakllangan. To’g’ri, bu erda ham bizning eramizning boshida bronza va temirdan import qilinadigan va mahalliy mahsulotlar soni ko’paygan, ammo ikkinchisini qayta ishlash texnologiyasi ancha past edi. Bu yerda ham qishloq xoʻjaligi ustunlik qildi, lekin ekinchilik tizimi emas, balki slash tizimi ustunlik qildi. Asosiy qishloq xoʻjaligi quroli sifatida ketmondan tashqari, faqat odamlar oʻzlari sudrab yurgan yengil yogʻoch pulluk ishlatilgan. Ko’p sonli odamlarning katta sa’y-harakatlarini talab qiladigan shved dehqonchiligi urug’ning parchalanishini sekinlashtirdi.
Ba’zi joylarda katta patriarxal oilalar urug’dan farqlanadi, lekin kichik oilalarni ajratish hali boshlanmagan. Ishlab chiqaruvchi kuchlarning rivojlanishi va aholi sonining ko’payishi bilan tobora kattaroq hududga tarqaladigan umumiy qabristonlar va mustahkam turar-joylar uzoq vaqt saqlanib qoldi.
Finno-ugr qabilalari
Milodiy 1 ming yillikning birinchi yarmida. e. Oka va Kama havzalarida yashovchi fin-ugr qabilalari ham muayyan rivojlanishni boshidan kechirgan. Qadimgi mualliflarda Fin-Ugr qabilalari feniyaliklar (Tacitus) yoki Finlar (Ptolemey) va ehtimol Estii (Tacitus) nomi bilan tilga olinadi, garchi “Estii” nomi o’sha paytda Boltiqbo’yi qabilalariga ham tegishli bo’lishi mumkin edi. Sharqiy Evropadagi alohida fin-ugr qabilalari haqida birinchi eslatma gotika tarixchisi Jordanesda uchraydi, u “Gotlar qiroli” german tilini Mordoviyaliklar (“Mordens”), Mers (“merens”) va boshqa qabilalar ustidan qozonilgan g’alabalar bilan bog’laydi. Arxeologik ma’lumotlar Fin-Ugr qabilalarining taqdirini va ularning rivojlanishining oldingi bosqichlarini kuzatishga imkon beradi. Shunday qilib, ular milodiy 1 ming yillikning birinchi yarmida ekanligini ko’rsatadi. e. Fin-Ugr qabilalari orasida temir bronza o’rnini egalladi, undan endi faqat zargarlik buyumlari – tokalar, ko’krak plitalari, jig’alar, bilaguzuklar, marjonlarni, marjonlarni, jantlar va qo’ng’iroqlar ko’rinishidagi marjonlarni spiral bilan tugaydigan xarakterli ayollar bosh kiyimlari yasaldi. sirg’alardan. Rim qurollariga o’xshash nayzalar, nayzalar, boltalar va qilichlar eng keng tarqalgan bo’lib, ular temirdan yasalgan yoki temir qismlar: uchlari va boshqalar bilan jihozlangan. Shu bilan birga, ko’plab narsalar, xususan, o’qlar hali ham undan yasalgan. suyak. Avvalgidek, mo’ynali hayvonlarni ovlash muhim rol o’ynadi, ularning mo’ynasi eksport qilindi.
1-ming yillikning 1-yarmi oxiriga kelib kama qabilalari bilan Eron va Sharqiy Rim imperiyasi oʻrtasida savdo aloqalari kuchaydi. Kama viloyatida, ayniqsa Solikamsk va Kungur mintaqalarida, ko’pincha bu yerga mo’yna evaziga kelgan va, ehtimol, kult ehtiyojlari uchun ishlatilgan, yuqori badiiy tasvirlar bilan bezatilgan so’nggi antik va sosoniylarning kumush idishlarini topish mumkin. Oka havzasida yilqichilikning roli tobora ortib bormoqda. Erkaklarning va ba’zan ayollarning qabrlarida ot jabduqlari topiladi, shundan xulosa qilishimiz mumkinki, otlar endi minish uchun ham ishlatilgan. Shu bilan birga, qabrlarda saqlangan jun mato qoldiqlari qo‘ychilik rivojlanganidan dalolat beradi, zig‘ir matolari qoldiqlari, o‘roq va ketmonlar topilmalari esa fin-ugr qabilalarining dehqonchilik bilan ham tanish bo‘lganligini ko‘rsatadi.
Boylik tengsizligi allaqachon sezilarli edi. Faqat pichoqlar topilgan yoki umuman hech narsa topilmagan kambag’al qabrlar bilan bir qatorda juda ko’p zargarlik buyumlari, qurol-yarog’lar va boshqalar bo’lgan boy qabrlar mavjud. Ayniqsa, ayollar qabrlarida juda ko’p taqinchoqlar uchraydi. Biroq, mulkiy tengsizlik, aftidan, hali klan tizimining parchalanishiga olib kelmagan, chunki faqat shaxsiy narsalar odamlarning qo’lida to’plangan. Qadimgi hayot shakllarining uzoq muddatli saqlanib qolganligi bizning eramizning birinchi asrlaridagi Fin-Ugr aholi punktlarining avvalgilari bilan o’xshashligidan dalolat beradi. Shunday qilib, Ananino madaniyatini almashtirgan Kamadagi Pyanobor madaniyati undan faqat bronza buyumlar uslubi va temirning ustunligi bilan farq qiladi.
Diniy yodgorliklar va san’at asarlari katta qiziqish uyg’otadi. Ikkinchisiga kiyiklar, ko‘kragida odam yuzi tasvirlangan burgutlar, kaltakesaklar, yetti boshli elkalar, odamlar, shuningdek, qushlar, hayvonlar va odamlar ko‘rinishidagi bronza va qo‘rg‘oshindan yasalgan mayda butlar tasvirlangan bronza relyefli marjonlar xarakterlidir. Ushbu haykalchalarning 2 mingga yaqini Molotov shahridan 20 km uzoqlikda, Kama pastida topilgan, u erda, ehtimol, ular qurbon qilingan xudoning ma’badi bo’lgan. Shuningdek, u yerda turli qurbonlik hayvonlarining juda koʻp suyaklari, 2 mingga yaqin suyak va temir oʻq uchlari hamda 15 mingga yaqin zarhal shisha munchoqlar topilgan. Yana bir diniy yodgorlik Chusovaya daryosidagi gʻor boʻlib, u yerda bir necha ming suyak va temir oʻq uchlari topilgan. Arxeologlarning fikricha, bu yerda ba’zi diniy marosimlar munosabati bilan kamondan otish musobaqalari bo’lib o’tgan.