Ko’rib chiqilayotgan davr tillar taraqqiyotida muhim bosqich bo’lgan. Neolit va ayniqsa xalkolit davrida hozirgi til oilalarining koʻpchiligi shakllangan koʻrinadi.
Cho’ponlarning janubiy qabilalari va birinchi qishloq xo’jaligi markazlari egallagan chiziqning g’arbiy qismida semit-hamit tillari oilasi paydo bo’ldi. Uning markazi, taxmin qilish mumkinki, Sahroi Kabir, aniqrog’i, Afrikaning shimoliy qismi edi, hatto bu hudud yashash uchun qulayroq bo’lgan davrda ham. Vaqt o’tishi bilan semit-hamit oilasi tillarida so’zlashuvchi qabilalar turli yo’nalishlarda joylashdilar: miloddan avvalgi 5-4 ming yilliklardan kechiktirmay. e. Arabiston yarim orolida Semitlar yashagan, ular Gʻarbiy Osiyoning chorvador aholisini tashkil qilgan; Nil vodiysida til jihatidan semitlarga yaqin boʻlgan misrliklar oʻtroqlashib, dehqonchilikka oʻtgan, ehtimol, neolit davrining boshida; Shimoliy Afrika dashtlarini berber-liviya tillari guruhidagi qabilalar egallagan; shimoli-sharqiy Afrikaning savannalari va baland tog’lari va Moviy Nilning yuqori oqimini Kushit guruhi tillarida gapiradigan cho’ponlar va ovchilar egallagan; Nihoyat, xuddi shu guruhning boshqa tillarida gaplashadigan qabilalar Sahroi Kabir janubiga tarqaldi. Oxirgi ikki guruh joylashgan hududlar allaqachon Markaziy va Janubiy Afrika til oilalariga mansub tillarda so’zlashuvchilar yashaydigan hududlarga tutash edi. Hozir semit-hamit tillari oilasi tillarida so’zlashuvchi xalqlar eng xilma-xil antropologik turlarga mansub – kavkaz-O’rta er dengizi tillaridan tortib negrlargacha. Bu shuni ko’rsatadiki, bu tillarda so’zlashuvchilar soni nisbatan kichik bo’lib, ular mahalliy, ayniqsa o’troq aholi massasi tomonidan to’liq o’zlashtirilgan; lekin ularning tillari kesib o’tilganda g’olib bo’lib chiqdi. Bu ma’lum bir tildagi odamlarga mos keladigan «sof» irqiy tipni topishga harakat qilgan irqchilarning ilm-fanga qarshi uydirmalarini butunlay rad etadi.
Tarixda ancha keyin katta rol oʻynay boshlagan chorvador qabilalarning ikkinchi markazi Oʻrta Osiyo edi; yaqin turkiy va moʻgʻul tillarining tarqalish markazi boʻlgan.
Lekin faqat chorvador qabilalargina emas, balki o’ziga xos, keng tarqalgan til oilalarini tashkil qilgan. Qabilalarning joylashishi mumkin bo’lgan joyda ularning paydo bo’lishi muqarrar edi.
Shunday qilib, Sharqiy Osiyo Xitoy, Tibet, Birma va Vetnamning zamonaviy tillari tegishli bo’lgan Xitoy-Tibet tillarining tarqalish markazi edi. Ko’rinishidan, hind-evropa tillari oilasi erta, ehtimol Sharqiy Evropaning janubiy qismida va qisman Markaziy Osiyoda yaratilgan. Hozirgi kunda bu oilaga hind-eron, slavyan, boltiq, german, roman, kelt va boshqa tillar kiradi.
Mezolit davridan boshlab Trans-Uraldan Boltiqbo’yi davlatlarigacha bo’lgan o’rmon zonasining madaniy va etnik bir jinsli qabilalari erkin joylashdilar; Bu erda, ehtimol, Fin-Ugr tillari oilasi paydo bo’ldi, ular hozirda venger, mari, mordov, eston, fin, karel va boshqalar kabi tillarni o’z ichiga oladi.
Ushbu tillar oilalarining har biri grammatik tuzilish va lug’atning o’ziga xos xususiyatlariga ega edi. Shunday qilib, semitik-hamit tillari aniq xususiyat bilan ajralib turadi: undoshlar asosiy rol o’ynaydi, ildizning asosini tashkil qiladi, ildiz ichidagi unlilar esa bo’ysunuvchi ma’noga ega va grammatik munosabatlarni bildiradi. Semit-hamit oilasining tillari tashqi fleksiyaning (tugashlar va prefikslarning) boy rivojlanishi bilan ham ajralib turadi. Hind-evropa tillariga yanada boyroq fleksiya xos bo‘lib, ular ham murakkab kelishik va kelishik tizimi bilan ajralib turadi. Finno-ugr, turkiy va mo’g’ul tillari grammatik munosabatlarni aglyutinatsiya, ya’ni individual ko’rsatkichlarni asosga «yopishtirish» orqali ifodalaydi. Bu ko’rsatkichlarning har biri bitta grammatik munosabatni ifodalaydi. Xitoy-Tibet tillari grammatik munosabatlarni asosan jumla ichidagi so’zlarning o’ziga xos joylashuvi (ularning har biri mohiyatan ildiz) orqali ifodalaydi. Til oilalari doirasidagi tillarning rivojlanishi har bir holatda alohida yo’llardan borgan, shuning uchun kelajakda dunyo tillarining grammatik tuzilishida katta xilma-xillik mavjud. Biroq, bu tillarning barchasi har qanday murakkablikdagi fikrlarni etkazish uchun bir xil darajada mos keladi va inson tafakkurini uzatishning to’liq vositasidir.
Grammatik tuzilishdan kam emas, turli oilalar tillarining so’z boyligi har xil.
Tosh davrining tarqoq jamoalari sharoitida ko’p ming yillar davomida mavjud bo’lgan davrda insoniyat cheksiz xilma-xil qabila va qabila tillarini yaratdi. Ushbu xilma-xillikni bartaraf etish va ko’proq odamlar tushunadigan kamroq tillarni yaratish insoniyatning madaniy taraqqiyotiga hissa qo’shgan muhim qadam edi. Bu jarayonda quldor jamiyat va davlatlarning paydo bo’lishi va o’sishi, alohida mayda qabilalar o’rniga millatlarning shakllana boshlaganligi juda katta rol o’ynadi.