Tosh va mis asboblar. Hunarmandchilik.

Ilk Misr jamiyatining rivojlanish darajasini baholash uchun birinchi navbatda metallurgiyaning o’sha paytdagi holati haqidagi savolga javob berish kerak. Ruda qazib olish va metall qurollar yasash ishlab chiqarishning eng muhim ishlab chiqarish vositalarini ozchilik qoʻlida toʻplash imkoniga ega boʻladigan darajaga yetishi va koʻpchilikning ozchilik tomonidan qullikka aylanishining eng muhim sharti edi.

Nisbatan uzoq vaqt oldin, 1-sulola davridagi qabristonlarni qazish paytida ko’plab mis asboblar (tabiiy misdan, sun’iy qotishmasiz), ayniqsa kesgichlar va ignalar, shuningdek, boltalar, qisqichlar, avjlar, qisqichlar topilgan. mis mixlar va simlar miqdori, keyin mis qoplama, bezaklar va idishlar.

Biroq, birinchi sulola davrida misni qayta ishlashning rivojlanishini nisbatan yaqinda, boy qabrlardan birida mis mahsulotlarining butun xazinasi topilganida haqiqiy baholash mumkin bo’ldi. Shu bilan birga, nafaqat topilgan asboblar soni (600 dan ortiq), balki ularning turlari (arra, pichoq, kesgich, adza, ketmon, ov, igna va boshqalar) soni ham e’tiborga loyiqdir. Qadimgi misrliklarning yerdagi kabi keyingi hayotga ishonishlari munosabati bilan bu buyumlar qabrlarga qo‘yilgan. Qabrga mis plitalar ham qo’yilgan, ehtimol o’lgan odam keyingi dunyoda qandaydir qurol yasashi kerak edi.

Hamma narsa erta podshohlik davrida mis asboblarni ishlab chiqarish va ulardan foydalanish bo’yicha buyuk va uzoq muddatli mahorat haqida gapiradi. Bu asboblarning deyarli barchasi bir xil shaklda Misr tarixining keyingi davrida uchraydi, odatda Eski podshohlik davri deb ataladi.

Biroq, asboblar ishlab chiqarish uchun material sifatida tosh juda keng qo’llanilishini davom ettirdi. Buni nafaqat fuqarolar, balki 1 va 2-sulolalar podsholari qabrlaridan topilgan ko’plab chaqmoqtosh asboblari (pichoq va pichoqlar, turli qirg’ichlar, o’q uchlari va boshqalar) isbotlaydi. Qirol qabristoniga tutashgan aholi punkti ilk podshohlik davridagi qatlamlarda chaqmoqtoshdan yasalgan asboblar: pichoqlar, qirg’ichlar, ketmon qismlari va boshqalar bilan qoplangan bo’lib chiqdi. O’sha sulolaning o’rtalaridan bo’lgan ulug’ kishining qabridan nisbatan yaqinda topilgan chaqmoqtosh asboblar xazinasi bilan taqqoslash mumkin. Bu erda 300 dan ortiq turli xil asboblar, shu jumladan (to’liq va qoldiqlarida) chaqmoq toshli ko’plab yog’och o’roqlar topilgan.

Ammo tosh qurollar qanchalik keng tarqalgan bo’lmasin, ikkinchi sulola zamondoshlari ongida asboblar uchun asosiy material allaqachon mis edi. Misr birinchi sulolalar davrida mis davrida yashagan bo’lsa-da, hali ham tosh davri qoldiqlari bilan to’la.

Ilk podshohlik davrida xom g’ishtdan foydalangan holda qurilish sezilarli mukammallikka erishdi; Misrliklar 1-sulola davridayoq g’ishtdan g’isht qurishni bilishgan. Ilk podshohlikda g’isht bilan bir qatorda yog’och ham keng qo’llanilgan. O’sha paytda mamlakat, aftidan, o’rmonga keyingilarga qaraganda ancha boy edi. Birinchi sulola davriga oid tasvir G’arbiy tog’li tog’lardagi qator-qator daraxtlarni ko’rsatadi. 1-sulola podsholarining ichi yog’och bilan qoplangan va juda qalin loglar bilan qoplangan er osti kriptalari yog’ochga ishlov berishdagi katta mahorat haqida gapiradi. Uy jihozlarining qoldiqlari xuddi shu narsani ko’rsatadi.

Mis pichoqlar va arralar. Sakkaradan. men sulola.

Ilk Misr me’morchiligida tosh cheklangan darajada ishlatilgan. Shunga qaramay, bu hatto 1-sulolaning shaxsiy qabrlarida ham kam emas edi. 2-sulolaning oxiridan boshlab tosh qavatli va xuddi shunday devorlarga ega bo’lgan katta qoramtir grip, shuningdek, ibodatxona eshiklarining tosh jamboni saqlanib qolgan. 1-sulola davrida allaqachon alohida plitalarda mis asboblar bilan ishlov berish izlari aniq ko’rinadi.

Ilk podshohlik davrida loydan ko’p miqdorda sopol idishlar ishlab chiqarilgan va keyin pishirilgan. Misr fayansi deb ataladigan maxsus kompozitsiyadan tayyorlangan idishlar ham ishlatilgan. Mis idishlar ham ishlatilgan. Shunga qaramay, 1 va 2 sulolalar davrida, har qachongidan ham toshdan yasalgan buyumlar, ayniqsa, mis asboblar bilan oson ishlov beriladigan yumshoqroq tosh (asosan, alebastr) keng tarqalgan.

O’sha kunlarda ular yozma material – papirus yasashni bilishgan. 1-sulolaning o’rtalaridan boshlab bizga tolali «qog’oz» ning butun o’rami yetib keldi, u baland botqoq o’simlikining yadrosi – papirusdan tayyorlangan. Flint asboblari papirus «qog’oz» ga o’ralgan.

Leave a Reply