Suyaklarning (suvda yashovchi pastki umurtqali hayvonlarda) bog’lanishining dastlabki shakli ularning biriktiruvchi yoki (keyinroq) xaftaga tushadigan to’qimalari yordamida birlashishi edi. Biroq, suyaklarni ulashning bu uzluksiz usuli harakat doirasini cheklaydi. Suyaklar orasidagi oraliq to’qimada suyak harakatlantiruvchi tutqichlari paydo bo’lishi bilan , ikkinchisining rezorbsiyasi tufayli yoriqlar va bo’shliqlar paydo bo’la boshladi, buning natijasida suyak birikmasining yangi turi – uzluksiz artikulyatsiya paydo bo’ldi. Suyaklar nafaqat bog’lana boshladi, balki bo’g’inlar hosil bo’ldi, bu suyak tutqichlariga hayvonlar uchun, ayniqsa quruqlikdagi mavjudlik uchun zarur bo’lgan keng harakatlarni amalga oshirishga imkon berdi. Shunday qilib, filogenez jarayonida 2 turdagi suyak birikmalari paydo bo’ldi: dastlabkisi cheklangan harakatlar diapazoni bilan uzluksiz bo’lib, keyingisi esa uzluksiz bo’lib, keng harakatlarga imkon beradi. Hayvonlarning atrof-muhitga moslashuvining filogenetik jarayonini bo’g’inlarda harakat qilish orqali aks ettiruvchi va inson embriogenezida suyak bo’g’imlarining rivojlanishi shu 2 bosqichdan o’tadi. Dastlab, skelet rudimentlari mezenxima qatlamlari bilan uzluksiz ravishda o’zaro bog’langan. Ikkinchisi aylanadi biriktiruvchi to’qima , undan suyaklarni bog’laydigan apparat hosil bo’ladi. Agar suyaklar orasida joylashgan biriktiruvchi to’qimalarning joylari qattiq bo’lib chiqsa, suyaklarning uzluksiz uzluksiz ulanishi – sintez yoki sinartroz paydo bo’ladi. Agar ular ichida biriktiruvchi to’qimalarning rezorbsiyasi natijasida bo’shliq hosil bo’lsa, unda boshqa turdagi bog’lanish paydo bo’ladi – kavitar yoki uzluksiz – diartroz. Shunday qilib, rivojlanishi, tuzilishi va funktsiyasiga ko’ra, barcha suyak bo’g’imlarini 2 ta katta guruhga bo’lish mumkin : 1. Uzluksiz bo’g’inlar – sinartroz (BNA) – erta rivojlanish, harakatsiz yoki harakatsiz. 2. Uzluksiz bog’lanishlar – diartroz (BNA) – keyinchalik rivojlanishi va ko’proq harakatchan. Bu shakllar o’rtasida o’tish mavjud – uzluksizdan uzilishga yoki aksincha. U haqiqiy artikulyar bo’shliqning tuzilishiga ega bo’lmagan kichik bo’shliqning mavjudligi bilan tavsiflanadi, buning natijasida bu shakl yarim bo’g’in – simfiz, simfiz (BNA) deb ataladi.
Источник: https://meduniver.com/Medical/Anatom/25.html MedUniver