Muhim sanalar. Davlatlar hukmdorlari uchun hukmronlik yillari, olimlar, yozuvchilar, rassomlar va siyosatchilar uchun – hayot yillari ko’rsatilgan.
Markaziy va Gʻarbiy Yevropa, Bolqon mamlakatlari
1452-1519 – Leonardo da Vinchi.
1466-1536 – Rotterdamlik Erasmus.
1469-1527 – Nikkolo Makiavelli.
1471-1528 – Albrext Dyurer.
1475-1564 – Mikelanjelo Buonarroti.
1477-1576 – Titian Vecellio.
1478-1535 – Tomas More.
1483-1520 – Rafael Santi.
1483-1546 – Martin Lyuter.
1485-1603 – Angliyada Tudorlar sulolasi.
90-yillar XV asr – 1525 yil – Tomas Munzer.
1492 yil – Hindistonga dengiz yo’lini qidirish uchun Kolumb ekspeditsiyasi Amerikaning kashfiyoti.
1493-1519 – Maksimilian I, Muqaddas Rim imperiyasi imperatori.
1493, 1502,1513, 1517 – Germaniyadagi «Bashmak» yashirin dehqonlar ittifoqining fitnalari.
1494-1553 – Fransua Rabelais.
1494-1559 – «Italiya urushlari».
1494-1498 – Savonarola boshchiligidagi Florensiya Respublikasi.
1497-1498 – Vasko da Gama Hindistonga dengiz yo’lini ochdi
1506-1507 – Genuyada frantsuzlar va mahalliy patritsiyaga qarshi qo’zg’olon.
1509-1547 – Genrix VIII, ingliz qiroli.
1511 yil – Shveytsariya mustaqilligining Shvabiya ligasi tomonidan tan olinishi.
1514-yil — Vengriyada Dyordji Dozsa boshchiligida dehqonlarning antifeodal qoʻzgʻoloni.
1515-1547 – Fransisk I, fransuz qiroli.
1516 yil – Papa bilan Fransisk Ining Boloniya konkordati.
1516-1556 – Karl I, Ispaniya qiroli (1519-1556 – Muqaddas Rim imperatori Karl V).
1517 yil – Germaniyada islohotning boshlanishi. Lyuterning 95 ta tezis bilan nutqi.
1518-1531 yillar – Tsvinglining Syurixdagi faoliyati.
1519-1522 – Magellanning dunyo bo’ylab birinchi sayohati.
1519-1522 – Valensiyadagi xalq qo’zg’olonlari.
1520-1521 – Ispaniyada shahar kommunalari (komuneros) qo’zg’oloni.
1521 yil – Germaniyadagi qurtlar reyxstagi. Lyuterga qarshi farmonning qabul qilinishi.
1521—1564 — Ferdinand I, Avstriya arxgersogi (1526—1564 — Chexiya va Vengriya qiroli; 1556—1564 — Muqaddas Rim imperiyasi imperatori).
1522 yil – Germaniyada ritsarlar qo’zg’oloni.
1524-1525 – Germaniyada Buyuk dehqonlar urushi.
1524-1526 – Slovakiya shaharlarida konchilar qo’zg’olonlari.
1525 yil – Pavia jangida imperator Karl V qo’shinlarining frantsuz qiroli Frensis I qo’shinlari ustidan g’alaba qozonish. 1525-yil — oxiri — 1920-yillardagi dehqonlar qoʻzgʻolonlari. XVI asr Geysmierning Tirol va Zalsburgdagi rahbarligi
1526 yil – Mohachda Usmonli imperiyasi qo’shinlari bilan bo’lgan jangda chex-vengriya armiyasining mag’lubiyati. Vengriyaning mustaqilligini yo’qotishi.
1526-1527 – Vengriyada Ivan Qora boshchiligidagi antifeodal dehqonlar qo’zg’oloni.
1527-1530 – Florensiyada frantsuzlar va Medici gersoglariga qarshi qo’zg’olon. Florentsiya Respublikasi.
1529-yil — turk qoʻshinlari Slovakiya va Avstriyaga bostirib kirishdi. Ularning Vena yaqinidagi mag’lubiyati.
1530-1534 yillar – Chexiyadagi dehqonlar tartibsizliklari.
1531 yil – Amsterdamda fond birjasining ochilishi
1532-yil — Lukkada (Italiya) fransuzlarga qarshi xalq qoʻzgʻoloni.
1534 yil – Angliyada qirolning cherkov ustidan hukmronligi to’g’risidagi akt (ingliz islohotining boshlanishi).
1534-1535 – Vazirlar kommunasi.
1535 – Franko-Turkiya shartnomalari.
1536-1564 – Kalvinning Jenevada faoliyati.
1540 yil – Rim papasi tomonidan Iezuit ordenining tasdiqlanishi
1541 – Turklar Vengriya poytaxti – Budani egallab olishdi.
1547 yil – Pragada Gabsburglarga qarshi qo’zg’olon.
1547-1616 – Migel Servantes de Saavedra.
1548 yil – Nemis katolik knyazlari va Karl V ning Shmalkalden protestant knyazlari ligasi ustidan g’alaba qozonishi.
1548 yil – «Chexiya birodarlar» ning Chexiya Respublikasidan chiqarib yuborilishi.
1548-1600 – Giordano Bruno.
1549-yil — Robert Ket boshchiligidagi ingliz dehqonlarining qoʻzgʻoloni.
1553-1558 – Meri Tyudor, Angliya qirolichasi.
1555 yil – «Moskva kompaniyasi» ingliz savdosining shakllanishi.
1555 yil – Augsburg diniy tinchligi (Germaniya).
1556-1598 – Filipp II, Ispaniya qiroli.
1558-1603 – Yelizaveta I, Angliya qirolichasi.
1559 yil – Frantsiya va Ispaniya o’rtasidagi Kato-Kambresisda tinchlik o’rnatildi.
1560-1574 – Karl IX, Fransiya qiroli.
1561-1626 – Frensis Bekon, ingliz faylasufi.
1562 yil – Transilvaniyada Dyordji Nagy boshchiligida Sekeli dehqonlarining qo’zg’oloni.
1562-1635 – Lope de Vega, ispan dramaturgi.
1562-1594 – Frantsiyadagi fuqarolar («diniy») urushlari.
1564-1642 – Galileo Galiley.
1564-1616 – Uilyam Shekspir.
1566 yil – Niderlandiyada burjua inqilobining boshlanishi.
1568-1571 – Ispaniyada Morisko qo’zg’oloni.
1568-1639 – Tommaso Kampanella, italyan utopik sotsialisti.
1569, 1596 – Angliyada dehqonlarning qamallarga qarshi noroziliklari.
1569-1570 – Debretsen viloyatida Dyordji Karachsonyi boshchiligida turklar va venger feodallariga qarshi dehqonlar qoʻzgʻoloni.
1571 yil – Ispaniya-Venetsiya eskadronining Lepantoda turk floti ustidan g’alabasi.
1571-1630 – Iogannes Kepler, nemis astronomi.
1572-1573 yillar – Zagreb, Sava, Karintiya, Shtiriya viloyatlarida Matiya Gubek boshchiligida dehqonlar qo’zg’oloni.
1572 yil, 24 avgustga o’tar kechasi – Avliyo Bartolomey kechasi; Parijdagi Gugenotlarning qirg’inlari.
1572-1584 – Oranjlik Uilyam, Gollandiya va Zelandiyaning Shtadtholderi.
1576 yil – «Gentni tinchlantirish» (Niderlandiya)
1576 yil – Frantsiyada Gugenot konfederatsiyasi va katolik ligasining tashkil topishi.
1577-1579 – Gentda shahar aholisining qo’zg’oloni.
1577-1640 – Piter Pol Rubens.
1579 yil – Niderlandiyaning janubiy provinsiyalarining Arras ittifoqi.
1579 yil – Niderlandiyaning shimoliy provinsiyalarining Utrext ittifoqi.
1581-yil — Ispaniya Portugaliyani qoʻshib oldi.
1581 yil – Filipp II ning Niderlandiyada depozitga tushishi.
1583-1645 – Gyugo Grotius, golland olimi, huquqshunos va siyosatchisi
1587 yil – Shotlandiya qirolichasi Meri Styuartning qatl etilishi.
1588 yil – Angliyaga mart va Ispaniyaning «Yengilmas Armada» o’limi.
1589-1610 – Genrix IV, fransuz qiroli. Burbonlar sulolasining boshlanishi.
1591-yil — Moldaviyada dehqonlar qoʻzgʻoloni.
1592-1598 – Frantsiyada «timsohlar» qo’zg’oloni.
1592-1670 – Yan Amos Komenskiy, chex olimi va oʻqituvchisi.
1594 yil – Turkiya bilan jang qilish uchun Valaxiya, Moldaviya va Transilvaniya o’rtasida ittifoq tuzildi.
1594 yil – Banat, Valaxiya va Moldaviyada turklar hukmronligiga qarshi qoʻzgʻolon.
1594-1595 – Valaxiya hukmdori Maykl Jasurning turklar hukmronligiga qarshi urushi.
1595 yil – Londonda shogirdlar va shahar kambag’allarining qo’zg’oloni.
1595-1597 – Avstriyada dehqonlar qo’zg’oloni.
1596 yil – inglizlar Kadis bandargohida ispan flotini mag’lub etishdi.
1596-1650 – Rene Dekart, fransuz olimi va faylasufi.
1598 yil – Genrix IV tomonidan Nant farmoni. Protestantlarga siyosiy huquqlar berish.
1598 yil – Tırnovo va Bolgariyaning boshqa shaharlarida turklar hukmronligiga qarshi qo’zg’olon.
1599-1641 – Entoni Van Deyk, flamand rassomi.
1599-1660 – Diego Velaskes, ispan rassomi.
1600-yil — Ingliz Sharqiy Hindiston kompaniyasiga asos solingan.
1600-1681 – Pedro Kaldera, ispan dramaturgi.
1602 yil – Gollandiyaning Sharqiy Hindiston kompaniyasiga asos solingan.
1603-1625 – Jeyms I Styuart, ingliz qiroli.
1606-1669 – Rembrandt Van Rijn.
1606-1684 – Per Kornel, fransuz dramaturgi.
1608 yil – Germaniyada protestant («Evangelist») ligasining tashkil topishi.
1609 – Germaniyada katolik ligasining tashkil topishi.
1609 yil – Ispaniyadan dengizlarning quvib chiqarilishi.
1610-1643 – Lyudovik XIII, fransuz qiroli.
1613-1629 – Gabor Betlen, Transilvaniya shahzodasi.
1618 yil – Chexiya Respublikasida Gabsburglarga qarshi qo’zg’olon.
1618-1648 – Evropada o’ttiz yillik urush.
1619-1637 – Ferdinand II, Muqaddas Rim imperiyasi imperatori.
1620 yil – Oq tog’ jangi Chexiya qo’shinlarining mag’lubiyati.
1621 yil – Chexiya va Avstriyada dehqonlar g’alayonlari.
1624-1642 – Frantsiyada Lui XIII vaziri kardinal Richeleu hukmronligi.
1626-yil — Avstriyada dehqonlar qoʻzgʻoloni.
1628 yil – qirollik qo’shinlari tomonidan La-Roshelning Gugenot qal’asini bosib olish.
1629 yil – Lyubekda «Muqaddas Rim imperiyasi» va Daniya o’rtasida tinchlik o’rnatildi.
1630-1648 – Dyorji Rakoczi I, Transilvaniya shahzodasi.
1631 yil – Tokayda venger va slovak dehqonlarining qo’zg’oloni.
1636-1637 – Frantsiyada «timsohlarning» yangi qo’zg’oloni.
1639 yil – Frantsiyada «yalang oyoqlar» qo’zg’oloni.
1640 yil – Portugaliyaning Ispaniyadan ajralib chiqishi.
1640-1652 – Kataloniyada qo’zg’olon.
1646 yil – Moldovada dehqonlarning erkin harakatlanishini taqiqlovchi kodeksning nashr etilishi.
1647-1648 – Sitsiliya va Janubiy Italiyada ispanlarga qarshi xalq qo’zg’olonlari.
1648 yil – Vestfaliya tinchligi.
Polsha. Boltiqboʻyi Skandinaviya
1473-1543 – Nikolay Kopernik.
1502—1508 — Norvegiyada dehqonlar qoʻzgʻoloni.
1505 yil – Polshada Radom Konstitutsiyasi.
1506-1548 – Sigismund I, Polsha qiroli.
1513-1523 – Xristian II, Daniya va Shvetsiya qiroli.
1519-1521 – Polshaning Tevton ordeni bilan urushi.
1521-1523 – Shvetsiyaning Daniya hukmronligiga qarshi kurashi. Shvetsiya mustaqilligini tiklash.
1523-1560 – Gustav Vasa, Shvetsiya qiroli.
1525 yil – Finlyandiyada islohotning boshlanishi.
1525-1528, 1536-1537 – Litvada tartibsizliklar va dehqonlar qo’zg’olonlari
1527-1544 – Shvetsiyada islohot.
1530-1584 – Yan Koxanovski, polshalik shoir
1533-1535 – Daniyada dehqonlar va shaharliklar qo’zg’oloni.
1536 yil – Daniyada islohot.
1537-1539 – Norvegiyada islohotning joriy etilishi.
1546-1601 – Tycho Brahe, daniyalik astronom.
1548-1572 – Sigismund II Avgust, Polsha qiroli.
1551-yil — Islandiyaliklar Daniyaga qarshi qoʻzgʻolon koʻtardilar.
1558-1583 yillar – Livoniya urushi.
1559 yil – Livoniya ordeni Polsha protektoratiga topshirildi.
1559 yil – Daniya Estoniyaning Saaremaa (Ezel) orolini egallab oldi.
1561 yil – Shvetsiya Revel (Tallin) va Estoniyaning shimoliy qismini egallab oldi.
1561 yil – Livoniya ordenining qulashi. Kurland gersogligining shakllanishi.
1563-1570 – Daniya-Shved urushi.
1568-1592 – Ioann III, Shvetsiya qiroli.
1569 yil – Polsha va Litva o’rtasidagi Lublin ittifoqi. Polsha-Litva Hamdo’stligining tashkil topishi.
1573-1574 – Genrix Valuaskiy, Polsha qiroli.
1576-1586 – Stefan Batory, Polsha qiroli.
1587-1632 – Sigismund III Vasa, Polsha qiroli (1592 yildan – aslida 1599 yilgacha – Shvetsiya qiroli).
1588-1648 – Xristian IV, Daniya qiroli.
1591-1593 yillar – K. Kosinskiy boshchiligida Ukrainada dehqon-kazak qo’zg’oloni.
1594-1596 yillar – S. Nalivayko boshchiligida Ukrainada dehqon-kazak qo’zg’oloni.
1596 yil – Polsha-Litva Hamdo’stligida pravoslav va katolik cherkovlari o’rtasida Brest ittifoqi.
1596-1597 – «Klublar urushi» – Finlyandiyada dehqonlar urushi.
1601-1611, 1617-1629 – Polsha-Shved urushlari.
1606-1610 – Mogilevda shahar kambag’allarining qo’zg’oloni.
1609 yil – Polsha va Shvetsiyaning Rossiya davlatiga aralashuvi boshlandi.
1611-1632 – Gustav II Adolf, Shvetsiya qiroli.
1617 yil – Shvetsiya va Rossiya o’rtasida Stolbovo tinchligi.
1618 yil – Polsha va Rossiya o’rtasida Deulin sulh.
1621 – Polsha qo’shinlarining Xotinda turk qo’shinlari ustidan g’alaba qozonishi.
1625-1629 – Daniyaning o’ttiz yillik urushdagi ishtiroki.
1629 yil – Altmarkda Polsha va Shvetsiya o’rtasida sulh tuzildi.
1632 yil – Lyutzenda shved qo’shinlarining imperator armiyasi ustidan g’alabasi.
1632-1634 – Polsha-Rossiya (Smolensk) urushi.
1632-1648 – Vladislav IV, Polsha qiroli.
1632-1654 – Kristina, Shvetsiya qirolichasi.
1640 yil – Abo shahrida (Finlyandiya) universitetning ochilishi.
1643-1645 – Daniya-Shved urushi.
Rossiya
1500-1503 – Rossiya davlatining Litva Buyuk Gertsogligi bilan urushi.
1503 yil – Rossiya davlati va Litva Buyuk Gertsogligi o’rtasida sulh. Chernigov, Novgorod-Severskiy, Gomel, Bryansk va boshqalarni Rossiya davlatiga kiritish.
1505-1533 – Vasiliy III, Buyuk Gertsog.
1510 yil – Pskov yerlarining anneksiya qilinishi.
1514 yil – Smolenskning ozod etilishi va uning Rossiya davlatiga qo’shilishi.
1521 yil – Birlashgan Qrim-Qozon qo’shinlarining Moskvaga yurishi.
1522 yil – Ryazan knyazligining qo’shilishi.
1533-1584 – Ivan IV, Buyuk Gertsog (1547 yildan – podshoh).
1535-1538 yillar – pul islohoti. Yagona pul tizimini tashkil etish.
1547 yil – Moskvada shahar aholisi qo’zg’oloni.
1549 yil – Birinchi Zemskiy Soborning chaqirilishi.
1549 yil – Publitsist I. S. Peresvetov o’z asarlarini Ivan IV ga taqdim etdi.
1550 yil – Streltsy armiyasining yaratilishi.
1550 yil – Ivan IVning «Qonun kodeksi».
1551 yil – Yuz Glaviy sobori.
1552 yil – Qozonning rus qo’shinlari tomonidan bosib olinishi. Qozon xonligining Rossiya davlatiga qo’shilishi.
1553-1555 – Teodosiy Kosoy, Matvey Bashkin va boshqalarning «bid’atlarini» qoralagan cherkov kengashlari.
1556 yil – Astraxan xonligining Rossiya davlati tomonidan bosib olinishi.
1558-1583 yillar – Livoniya urushi.
1564 yil – Ivan Fedorovning «Apostol» birinchi bosma kitobi chiqdi.
1565 yil – oprichninaning kiritilishi.
1571 yil – Qrim xoni Devlet-Girey Moskvaga bostirib kirdi.
1581 yil – dehqonlarning feodallardan qochib ketishini taqiqlovchi farmonning chiqarilishi.
1581-1584 (yoki 1582-1585) – Ermak qo’mondonligi ostidagi otryadning G’arbiy Sibirga yurishi.
1582 yil – Zapolskiy Yamda Rossiya va Polsha o’rtasida sulh.
1583 yil – Rossiya va Shvetsiya o’rtasida Plyus sulhi.
1584-1598 – Fyodor Ivanovich, podshoh.
1590-1593 – Rossiya va Shvetsiya o’rtasidagi urush.
1595 yil – Rossiya va Shvetsiya o’rtasida Tyavzin shartnomasi.
1597 yil – Qochoq dehqonlarni qidirish va qaytarish uchun besh yillik muddat to’g’risidagi farmon.
1603 yil – Paxta boshchiligidagi dehqonlar va serflarning qo’zg’oloni.
1604 yil, oktyabr – Polsha magnatlari soxta Dmitriy I ning Moskvaga qarshi kampaniyasining boshlanishi.
1605-1606 yillar – Soxta Dmitriy I hukmronligi.
1606-1610 – Vasiliy Shuiskiy, podshoh.
1606-1607 – Ivan Bolotnikov boshchiligidagi antifeodal qo’zg’olon.
1607 yil – Polsha interventsionistlarining yangi himoyachisi Soxta Dmitriy II ning jangovar harakatlarining boshlanishi.
1609 yil – Shvetsiyaning Rossiyaga interventsiyasi boshlanishi.
1609 yil – Rossiyaga ochiq Polsha interventsiyasining boshlanishi.
1610 yil, oxiri – 1611 yil, iyul – Polsha bosqinchilariga qarshi kurashgan birinchi militsiya.
1611 yil, 19-20 mart – Moskvada polyak bosqinchilariga qarshi qo’zg’olon.
1611 yil, sentyabr – oktyabr Nijniy Novgorodda Minin va Pojarskiy boshchiligidagi ikkinchi militsiyaning ongi.
1612 yil, 26 oktyabr – Moskva Kremlining ikkinchi militsiya tomonidan bosib olinishi.
1613 yil, yanvar – Zemskiy soborning chaqirilishi.
1613-1645 – Mixail Fedorovich, podshoh.
1617 yil – Rossiya va Shvetsiya o’rtasida Stolbovo shartnomasi.
1618 yil – Rossiya va Polsha o’rtasida Deulin sulh.
1632-1634 – Rossiya va Polsha o’rtasidagi urush (Smolensk urushi).
1634 yil – Rossiya va Polsha o’rtasida Polyanovskiy tinchligi.
1643-1651 – Vasiliy Poyarkov va Erofey Xabarovning Amurga yurishlari.
1648 yil – Semyon Dejnev va Fedot Alekseev (Popov) tomonidan Osiyo va Amerika o’rtasidagi dengiz bo’g’ozining ochilishi.
Usmonlilar imperiyasi, Eron, Markaziy Osiyo va Zakavkaz
1467-1520 – Salim I, turk sultoni.
Taxminan 1489-1578 yoki 1588 – Sinan, turk me’mori.
XVI asr, oxiri — 1556 yoki 1562 — Fuzuliy, Muhammad Sulaymon oʻgʻli, ozarbayjon shoiri.
1502 – Safaviylar davlatining tashkil topishi.
1502-1524 – Ismoil Safaviy, Eronda Safaviylar sulolasining asoschisi.
1505-yil — Oʻzbek xoni Muhammad Shayboniyning Xorazmni bosib olishi.
1507-yil — Muhammad Shayboniyning M.Monaron va Xurosonni bosib olishi.
1508-yil — Ismoil Safaviy tomonidan Janubiy Mesopotamiya va Bag‘dodning zabt etilishi.
1510-yil — Marv yaqinida Safaviylar qoʻshinining Shayboniyxon qoʻshinlari ustidan gʻalaba qozonishi Xurosonning Eron tomonidan bosib olinishi.
1511-1512 – Kichik Osiyoda Shoh-qulu boshchiligidagi xalq qo’zg’oloni.
1511—1520-yillar — Janubiy Qozogʻiston xoni Qosim.
1514-1517 yillar – Sharqiy Armaniston, Kurdiston, Shimoliy Mesopotamiya, Hijoz, Suriya, Misrning Usmonlilar imperiyasi tomonidan bosib olinishi.
1518 yil – Nur Ali boshchiligidagi Qorahisor va Niksor (Kichik Osiyo) viloyatlarida xalq qoʻzgʻoloni.
1519-yil — Tokaga viloyatida (Kichik Osiyo) Jalol boshchiligidagi xalq qoʻzgʻoloni.
1520-1566 – Sulaymon I, turk sultoni.
1522-yil — Rodos orolining Usmonlilar imperiyasi tomonidan bosib olinishi.
1523-1533 – Tagir, qozoq xoni.
1524-1576 – Tahmasp I, Eron shohi.
1525-1526 yillar – Kichik Osiyoning sharqiy hududlarida Koja Sogʻlun-ogʻlu va Zun-nun-ogʻlu boshchiligidagi dehqonlar qoʻzgʻoloni.
1526 yil – Malatya viloyatida Kalendershoh boshchiligida turk dehqonlari va kurd ko’chmanchilarining qo’zg’oloni.
1526 yil – Mohachda turklar chex-vengriya qo’shinlari ustidan g’alaba qozondi. Vengriyaning bir qismini Usmonli imperiyasi tomonidan bosib olinishi.
1529-yil — turk qoʻshinlari Slovakiya va Avstriyaga bostirib kirishdi. Ularning Vena yaqinidagi mag’lubiyati.
XVI asr – boshlanishi – Hayreddin Barbarossaning Jazoirni bosib olishi va Usmonli imperiyasiga qo’shilishi.
1534 yil – Turklarning Zaqafqaziya va Mesopotamiyaga bostirib kirishi.
1535 yil – Tunis imperator Charlz V dan vassalomning o’rnatilishi.
1535 yil — Usmonlilar imperiyasining Fransiya bilan ittifoqchilik va savdo shartnomalari (“kaptulyatsiya”)
1538-1580 – Haqq-Nazar, qozoq xoni.
1541-yil — Jazoir shahri yaqinida turk qoʻshinlarining ispan qoʻshinlari ustidan gʻalaba qozonishi va ispanlarning Jazoirdan quvib chiqarilishi.
1547-1555 – Eron va Usmonli imperiyasi o’rtasidagi urush.
1551-yil — Usmonlilar imperiyasi tomonidan Tripolining bosib olinishi.
1555-yil — Eron va Usmonlilar imperiyasi oʻrtasida Zaqafqaziyani boʻlish toʻgʻrisidagi shartnoma.
1561-1583 yillar – Iskandar, Buxoro xoni.
1571 yil – Lepantoda Ispaniya-Venetsiya eskadroni tomonidan turk flotining mag’lubiyati.
1571-1572-yillar – Tabrizda shaharliklar qoʻzgʻoloni.
1574 yil – Tunisning Usmonlilar imperiyasi tomonidan bosib olinishi.
1578-1590 – Usmonli imperiyasining Safaviylar Eron bilan urushi.
1583-1598 – Abdullaxon, Buxoro xoni.
1585-1635 yillar – Livanda amir Faxr-addin hukmronligi.
1587-1628 – Abbos I, Eron shohi.
1587 yil – Kaxetiya podshosi Aleksandr tomonidan Rossiya fuqaroligini qabul qilish.
1590 yil – Turkiya butun Zaqafqaziya hududini bosib oldi.
1591-yil — Diyorbakirda dehqonlar qoʻzgʻoloni.
1591-1592 – Gilyaiyada dehqonlar va hunarmandlar qoʻzgʻoloni.
1596 yil – Karaman va Kichik Osiyoning qo’shni hududlarida dehqonlar qo’zg’olonlari.
1598-1601 yillar — Shoh Abbos I tomonidan Janubiy Turkmanistonni bosib olishi.
1598-1628 – Yesim, qozoq xoni.
1599-1603 – Anadoluda dehqonlar qoʻzgʻoloni.
1599-1753 – Buxoroda ashtarxoniylar hukmronligi.
1608 yil – Suriya va Livanda Janpulad-og’lu boshchiligidagi antifeodal jaloliy harakati.
1609-1657 — Qotib Chelebiy (Hoji Xalife), turk tarixchisi va geografi.
1611-1642 – Imomquli, Buxoro xoni.
1612 yil – Eron va Usmonlilar imperiyasi o’rtasida Zaqafqaziyaning yangi bo’linishi. Chegaralarni tiklash 1555
1616-1625 – Armaniston va Ozarbayjonda Mehlu Bab boshchiligidagi antifeodal qo’zg’olon.
1623–1625 – Gruziyada Safaviylarga qarshi Jorj Saakadze boshchiligidagi qoʻzgʻolon.
1623-1643 – Xorazm xoni Asfendior.
1629-yil — Odilshoh boshchiligida Lahidjon va Rashtda dehqonlar va shahar kambagʻallarining qoʻzgʻoloni.
1639 yil – Usmonlilar imperiyasi va Eron o’rtasida Kasri-Shirin shartnomasi.
1643—1663 — Xorazm xoni Abulgʻozi.
1645-1669 – Usmonli imperiyasining Venetsiya bilan urushi. Krit orolining turklar tomonidan bosib olinishi.
Xitoy va Sharqiy Osiyo davlatlari
XV asr, 60-yillar – XVI asrlar, 60-yillar – Yaponiyadagi «Urushayotgan davlatlar davri».
1472-1528 – Van Yang-min, xitoy faylasufi.
1479-1543 — Dayanxon, moʻgʻul hukmdori.
1483-1541 – Van Sin-chay, xitoy faylasufi.
1489-1546 – Seo Gyong Deok (Xvadam), koreys faylasufi.
1509-1514 – Sichuan provinsiyasida dehqonlar qo’zg’oloni.
1512-1517 – Szyansu provinsiyasida dehqonlar qoʻzgʻoloni.
1522-1566 – Shix Tsung, Xitoy imperatori.
1527-1602 – Li Chji (Li Chjuo-vu), xitoy faylasufi.
1532-yil — Kiotoda fuqarolar qoʻzgʻoloni.
1532 yil – Mo’g’ul qo’shinlari Dayanxon boshchiligida Xitoyga yurish qildi.
1543-yil — Dayanxon birlashtirgan moʻgʻul davlatining parchalanishi.
1557 yil – Portugaliyaliklar Makao shahridan ijara oldilar.
1560-1562 – Kuvolsan tog’i (Koreya) hududida dehqonlar qo’zg’oloni.
1567-1572 – Long-qing, Xitoy imperatori.
1573-1620 – Van-li, Xitoy imperatori.
1573-1582 yillar – Yaponiyada syogun Oda No-bunaga hukmronligi.
1575-1626 – Nurxachi, Jurchen Xon.
XVI asr, 70-yillar – Mo’g’ulistonda lamaizmning tarqalishining boshlanishi.
1580 yil – ispanlar Yaponiyaga kelishdi.
1582-1598 – Yaponiyada syogun Toyotomi Xideyoshi hukmronligi.
1592-1598 – Yaponiyaning Koreya va Xitoy bilan urushi.
1601 yil – Vuchangda shahar aholisi qo’zg’oloni.
1601-yil — Suchjou shahrida Ge Syan boshchiligidagi toʻquvchilik qoʻzgʻoloni.
1603 yil – Tokugava shogupatining tashkil topishi.
1606 yil — Yunnan provinsiyasida fuqarolar qoʻzgʻoloni.
1613-1683 – Gu Yan-vu, xitoy ensiklopedisti.
1618 yil – Jurchenlarning (manjurlarning) Xitoy hududiga bostirib kirishi.
1623-1651 – Shogun Iemitsu Tokugava hukmronligi.
1624 yil – Gollandiya Tayvan orolining bir qismini egallab oldi.
1626-1693 yillar – Abaxay, Manchu (Jurchen) xoni.
1627-1645 – Xitoyda dehqonlar urushi.
1627-1637 – Koreyaga manjurlar bostirib kirishi. Koreyaning manjurlarga bo’ysunishi.
1628-1644 – Chju Yu-tszyan (Sizong), Xitoy imperatori.
1636 yil – Janubiy Mo’g’uliston knyazlari tomonidan Manjjur xoni hokimiyatining tan olinishi.
1637 yil – Koreya tomonidan Manchu xoni hokimiyatining tan olinishi.
1637-1638 – Kyushu orolida dehqonlar qo’zg’oloni.
1644-yil — Pekinni qoʻzgʻolonchi dehqonlar qoʻshini tomonidan bosib olinishi.
1644-yil — Manchu armiyasi Pekinga kirdi. Xitoyda Qing (manchu) sulolasi hukmronligining boshlanishi.
Hindiston, Janubi-Sharqiy Osiyo davlatlari
1510 yil – Portugaliyaliklar Hindistonning Goa portini egallab olishdi.
1511 yil – Portugallar tomonidan Malakka bosib olinishi.
1520-yil — Yava orolida Majapaxitlar imperiyasining qulashi.
1526-yil — Hindistonda Buyuk Moʻgʻullar imperiyasining tashkil topishi.
1526-1530 – Bobur, Mug’ullar imperiyasining padishahi.
1532-1624 – Tulsi Das, «Ramayana» she’ri muallifi.
1539-1545 – Shere Xon, Mo’g’ullar imperiyasining padishahi.
1555-1556 – Humoyun, Mug’ullar imperiyasining padishahi.
1556-1605 – Akbar, Mug’ullar imperiyasining padishahi.
1565 yil – Talikota jangida Vijayanagara armiyasining shtatlar koalitsiyasi (Bijapur, Ahmad Nagar, Bidar, Golkonda) bilan mag’lubiyatga uchrashi. Vassal knyazliklar Vijayangaradan uzoqlashdilar.
1565-1571 – Filippin orollarining ispanlar tomonidan bosib olinishi.
1573 yil – Akbarning Gujaratni bosib olishi.
1580-1582 – Musulmon feodallarining Akbarga qarshi qo’zg’oloni.
1596 yil – Bantamga (Yava orolida) birinchi golland ekspeditsiyasining kelishi.
1603 yil – Yava orolida birinchi Gollandiya koloniyasiga asos solingan.
1605-1628 – Jahongir, Mug’ullar imperiyasining padishahi.
1606 yil – Gollandiyalik Villem Yaptz Avstraliyani kashf etdi.
Amerika
III asr Miloddan avvalgi – IV asr AD — Markaziy va Janubiy Meksikada hamda Yukatan yarim orolining markazida shahar-davlatlarning paydo boʻlishi.
328 yil – Mayya xalqining eng qadimgi yodgorligi Vashaktun shahridagi steladir.
V asr, oxiri – VI asr, boshi – Yukatan yarim orolining shimoliy qismida mayya xalqi tomonidan Chichen Itza shahriga asos solingan.
V-X asrlar – Meksika vodiysida Teotihuacan Toltec tsivilizatsiyasining tarqalishi.
VIII-XII asrlar — And mintaqasida Tiahuanako madaniyatining rivojlanishi.
Hv., o’rta – Tolteklarning Meksikadan Yukatanning janubi-g’arbiy qismiga bostirib kirishi va ularning mayyalar bilan aralashishi.
X asr — Mayya xalqi tomonidan Mayapan shahriga asos solingan.
X asr — Meksika vodiysida Tolteklar qirolligining qulashi.
XII asr (birinchi chorak) – Atsteklarning (Tenochki qabilasi) Meksikaning g’arbiy qismidan Mexiko vodiysiga ko’chishining boshlanishi.
XIII asr — Kusko vodiysida ilk Inka madaniyatining rivojlanishi.
1325 yil – Texkoko ko’li orollarida Tenochtitlan aholi punktining Tenoxlar (Azteklar) tomonidan asos solingan.
XIV-XV asrlar — And togʻlari shimoliy qirgʻogʻidagi Mochika (Chimu) qabilalari madaniyatining rivojlanishi.
XV asr, birinchi chorak – Inklar davlatining paydo bo’lishi.
1428 yil – Tenochtitlan, Texcoco va Tlacopan aholisidan iborat uchta qabila konfederatsiyasining shakllanishi.
1438-1463 – Pachacuti – Inklar davlati hukmdori.
1492-yil — Kolumb tomonidan Amerikaning kashf etilishi.
1498 yil – Sebastyan Kabot Shimoliy Amerikaning shimoli-sharqiy qirg’oqlarini o’rgandi.
1499-1504 – navigator Amerigo Vespuchchining «Yangi dunyo» qirg’oqlariga sayohati.
1500 – Kabral tomonidan Braziliyaning kashf etilishi.
1501 yil – Afrikadan G’arbiy Hindistonga qora tanli qullar olib kelindi.
1513 yil – Tinch okeanining ispaniyalik Vesko Nunes de Valboa tomonidan kashf etilishi.
1519-1521-yillar – ispan konkistadorlari tomonidan Meksikaning bosib olinishi.
1531-1533 – Inklar davlatining ispanlar tomonidan bosib olinishi (hozirgi Ekvador, Peru, Boliviya, Chili).
1535-yil — Kanada Fransiyaga tegishli deb eʼlon qilindi.
1535-1537 – Inklar ispanlarga qarshi qo’zg’olon ko’tardi.
1537-1572 – Yangi Inka davlati va uning ispanlar bilan kurashi.
1542, 1545 – Ispanlar o’zlarining Amerika mulklariga enkomiendani kiritdilar – hindlarning ispan mustamlakachilariga feodal qaramligi.
Taxminan 1570 yil – Shimoliy Amerikada Iroquois ligasining shakllanishi.
1607 yil – Shimoliy Amerikadagi birinchi ingliz koloniyasi (Virjiniya).
1608 – Fransuzlar tomonidan Kanadaning Kvebek shahriga asos solingan.
1622-1634,
1642, 1644, 1646 – Hindistonning ingliz va frantsuz mustamlakachilari bilan urushlari.
1626 yil – Gollandiyaliklar Shimoliy Amerikada Yangi Amsterdam manzilgohini topdilar.
Afrika
1433-yil — Misr tuareglari tomonidan Mali-Timbuktu, Aravan va Valatu davlati shaharlarining bosib olinishi.
1433 yil – Portugaliyaliklar tomonidan Senegal og’zida Argim savdo shoxobchasi asos solingan.
1468 yil – Timbuktu shahrini Songay davlati qiroli Sonni Ali tomonidan Mali shtatidan tortib olinishi.
1480-yillar – Portugaliyalik navigator Diego Kao Kongo daryosining og’zini topdi.
1484 yil – Portugallar Niger daryosining og’zida (Benin shtatida) savdo punktiga asos soldilar.
1491 yil – Portugaliya flotining Kongo davlatiga ekspeditsiyasi.
1493 yil – Sonxay shtatida taxtni Muhammad Ture (Askia Mohammed I) egallab oldi.
1512-1513 yillar – Hausa qabilasining Zariya (Zegzeg), Katsina, Gober va Kano shaharlari ustidan Songay davlati hukmronligining oʻrnatilishi.
1530-1535 yillar – Tekrur qabilalari tomonidan Mali davlati hududlarini vayron qilish.
1544 yil – Marokashda sheriflar hokimiyatining o’rnatilishi.
XVI asr, ikkinchi yarmi – XVII asr, boshi – Iago qabilalarining Kongo davlatiga hujumlari.
1579-1603 – Ahmad al-Mansur, Marokash sherifi.
1582 yil – Songhai Askia Muhammad III hukmronligi.
1589-yil — Portugaliyaliklar Angolani egallab olishdi.
1591 yil – Marokash sherifi al-Mansur qo’shinlari tomonidan Songhai armiyasining mag’lubiyati.
XVI asr, oxiri – 1652 yil – Songay davlatidagi Dyogorani qo’zg’olonlari.
1630 yil – Mombasa shayxi Yusuf ben Ahmad portugallarga qarshi qo’zg’olon ko’tardi.
1630 yil – Fulbe va bambara qabilalari tomonidan Mali davlati poytaxtini qamal qilish.
1630 yildan keyin – Mali davlatining qulashi.
XVII asr o’rtalari. – Portugaliyaliklarning Angola davlatidan chiqarib yuborilishi.
1660 – XVII asr, boshi – Afrikaning sharqiy sohilidagi arablar va Maskatning portugallarga qarshi urushlari. Portugaliyaliklarning haydalishi.
1671-yil — Portugaliyaliklar Angolani egallab olishdi.
1665-1666 yillar – Portugallarning Kongo davlati qiroli Antonio I bilan urushi.
1680-yil – Tuareglar tomonidan Gaoni bosib olish. Songay davlatining qulashi.