Milodiy 1-ming yillik oʻrtalarida. e. Qadimgi dunyoning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida chuqur burilish yuz berdi. Birinchi asrlarda butun Evropa, Osiyo va Afrikada tarqalishning maksimal darajasiga etgan quldorlik tizimi deyarli hamma joyda tanazzulga yuz tutdi.
Bu jarayon turli mamlakatlarda turli konkret tarixiy shakllarni oladi, lekin uning asosiy mazmuni hamma joyda bir xil. Quldorlik eskirib bormoqda: yerga ekilgan qullar va yerga majburan biriktirilgan ijarachilar, kommunal dehqonlar va boshqalarning mayda yerdan foydalanishi bilan birgalikda yirik yer egaligi asta-sekin shakllanmoqda.Ishlab chiqarishdagi asosiy ko‘rsatkichlar ana shunday toifalardir. mehnatga layoqatli aholining Rim imperiyasida mustamlaka, Armanistonda anazatlar, Xitoyda ke va bing-ke va boshqalar. Yangi ishlab chiqarish munosabatlarining paydo bo’lishi muhitda sodir bo’ladi. shiddatli ijtimoiy kurash. Qo’zg’olon va xalq harakatlari qadimgi dunyoning turli qismlarini, Afrikaning shimoliy qirg’og’idan Sariq dengiz qirg’oqlarigacha silkitadi.
Sinfiy kurash, ayniqsa, quldorlik munosabatlari eng yuqori rivojiga erishgan, bostirishning kuchli vositalari hukmron sinf qoʻlida boʻlgan, birinchi navbatda Rim imperiyasida boʻlgani kabi oʻtkir shakllarda kechadi. Quldorlik kam rivojlangan, oldingi tarix davomida erkin aholi (jamoalar)ning ekspluatatsiyasi katta rol oʻynagan mamlakatlarda – Sosoniylar Eronida, Sharqiy Rim imperiyasida va boshqalarda quldorlik munosabatlarining parchalanish jarayoni sekinroq kechdi.
Boshi berk ko’chaga kirib qolgan quldorlik tuzumining yo’q qilinishi ishlab chiqaruvchi kuchlarning rivojlanishi uchun yangi imkoniyatlarni ochib bergan yanada progressiv feodal tuzumning o’rnatilishiga darhol olib kelmadi. Feodal mulki va feodal ishlab chiqarish munosabatlari, shuningdek, tegishli siyosiy-huquqiy institutlar, mafkura va madaniyat uzoq muddatli rivojlanish natijasidagina vujudga keldi. Engelsning so’zlariga ko’ra, kech Rim imperiyasining kolonnasi bilan feodal Evropaning serf dehqonlari o’rtasida erkin frank dehqonlari turgan.
“Varvarlar”ning chirigan jamoa-qabilaviy tizimi va quldorlik davlatlaridan meros boʻlib qolgan ijtimoiy tuzumlar oʻrtasidagi murakkab oʻzaro taʼsir jarayoni, umuman olganda, bu yangi davlatni tavsiflovchi ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarning rivojlanishi va oʻrnatilishi uchun boshlangʻich nuqta boʻldi. jahon tarixi davri – feodalizm davri.