Zaqafqaziya mamlakatlarini arablar tomonidan bosib olinishi

640-yilda arab xalifaligi qoʻshini Suriyani bosib olgandan soʻng birinchi marta Armanistonga bostirib kirdi, uning poytaxti Dvinni egallab, talon-taroj qildi va 35 ming kishini qullikka oldi. 642 yilda arab bosqinchilari Atropatenaga hujum qildilar, uning hukmdori ular bilan mamlakatni ularga bo’ysundirish to’g’risida shartnoma tuzdi. 654-yilda arablar Armanistondan o‘t va qilich bilan o‘tib, Tbilisiga yetib keldilar va Kartli shahzodasini xalifalik hokimiyatini tan olish to‘g‘risidagi bitimni imzolashga majbur qildilar. Kartli aholisi diniy e’tiqod erkinligini, shaxsiy erkinlik va mulkiy huquqlarini saqlab qoldi, har bir xonadondan bir dinordan jizya (dindor bo’lmaganlar uchun soliq) to’lash sharti bilan. Keyinchalik bir necha marta yangilangan ushbu shartnoma arab harbiy rahbarlarining mahalliy hukmdorlar yoki Zaqafqaziyaning alohida shaharlari bilan tuzgan boshqa ko’plab shunga o’xshash harakatlar uchun namuna bo’lib xizmat qildi.

Biroq, Zaqafqaziya mamlakatlarida ommaning o’jar qarshiliklariga duch kelgan arab xalifalari u erda darhol mustahkam o’rnashib olishga muvaffaq bo’lmadilar. Bundan tashqari, Albaniya shahzodasi Javanshir (635-669), jasur sarkarda va vatanparvar, Vizantiya, xazarlar va xalifalik o‘rtasida mohirona harakat qilib, o‘z mamlakatining haqiqiy mustaqilligini ta’minlay oldi. Kartli shahzodasi va Armanistonning Naxararlari ham xuddi shu yo‘ldan bordilar.

Faqat 8-asr boshlarida mahalliy aholi bilan uzoq davom etgan kurashdan soʻng xalifalik Zaqafqaziyani bosib olishga muvaffaq boʻldi. Bu istilo Zaqafqaziya mamlakatlarini vayron qilish va talon-taroj qilish bilan birga kechdi. 703-yilda Armanistonda koʻtarilgan xalq qoʻzgʻolonini bostirgandan soʻng, ikki yil oʻtib, xalifaning noibi makkorlik bilan Naxchevan shahri va Maʼbad qishlogʻida arman naxararlari va azatlarini, goʻyoki shartnoma tuzishga jalb qildi. Bu yerda arablar naharar va azatlarni cherkovlarga qamab, yoqib yuborishgan (800 ga yaqin kishi). Natijada mahalliy feodal qoʻshinlari parchalanib ketdi, bu esa arab bosqinchilariga mamlakatda mustahkam oʻrnashib olishga yordam berdi. Shundan soʻng arablar Albaniya ustidan ham oʻz kuchini mustahkamladilar.

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan